Aanmelden | Contact
Doorzoek de bronnen

Artikel: Schoolmeester en translateur Jaques Ebrard du Casquet

in een gewijzigde versie gepubliceerd in het digitale bulletin Dordrecht Monumenteel nr 52 (juli 2014)

Schoolmeester en translateur Jaques Ebrard du Casquet

door E. van Dooremalen

Op 25 augustus 1741 wordt te Marburg (Hessen, Dld.) in de Franse Hervormde Kerk de zoon van Franz Ebrard gedoopt. Omdat zijn voorouders vluchtelingen uit Frankrijk (hugenoten) zijn, krijgt zijn kind de Franse naam: Jaques. Franz Ebrard is van beroep hoedenmaker. Zijn zoon Jaques Ebrard voegt, in de loop van zijn leven, aan zijn naam "du Casquet" (hoofddeksel) toe, als verwijzing naar het beroep van zijn vader.

Jaques (of Jacob) Ebrard du Casquet gaat in 1748 naar het gymnasium. In 1768 oefent hij officieel het beroep van hoedenmaker. Hij trouwt voor de tweede keer met Marie Marguerite Arabin. Zij zijn de peetouders (‘paten’) van de in 1770 in Karlshafen geboren Jaques Laporte, een zoon van François Laporte (1721-1807) en Ester Malpel (overl. 1775). 1
Al snel moet hij in Marburg faillissement aanvragen. Vervolgens vertrekt hij in 1771 met zijn tweede vrouw en twee dochters naar Duisburg aan de Nederrijn. Eén van zijn dochters treedt in 1789 te Pruisen in het huwelijk. 2
In 1777 schrijft Jaques Ebrard du Casquet zich in als student bij de universiteit van Duisburg. Voor het onderwijs hoeft hij niets te betalen, de inschrijving op 12 augustus 1777 luidt "Jacob Ebrard. Linguam Gallicam hic docturus. Inscriptus gratis". 3
Na het beëindigen rond 1780 van zijn studie in Duisburg, vertrekt hij naar Lüdenscheid om daar aan de Rektoratsschule les te geven in de Franse taal.
Al snel keert hij terug naar Duisburg, om les te geven in de Franse taal aan de in 1782 door H. Ibbecke opgerichte Handelsacademie. Tegelijkertijd zal hij ook vermoedelijk ook werkzaam zijn als docent op de universiteit aldaar. Van zijn hand verschijnt het boek "Essai d'un sistème de grammaire Française". 4

Wegens verschil van mening over het lesgeven op de school van H. Ibbecke, de moeilijke persoonlijkheid van Ibbecke en de slechte betaling van de onderwijzers, verlaat Ebrard Duisburg. Hij vertrekt naar Mörs (Meurs/Moers).
Volgens een advertentie in de Oprechte Haerlemsche Courant 5 van januari 1788 is J. Ebrard du Casquet docent op het gymnasium van de stad Meurs. In Meurs opent hij een jongenskostschool, waar hij (Nederlandse) jongens onderwijst in de Franse, Italiaanse, Engelse taalen, rekenen en meetkunde, Italiaans boekhouden etc. De kostschool kost f 150,-- en het onderwijs kost f 50,-- per jaar.

Hoelang hij in Meurs heeft gewoond is niet bekend, maar in 1791 is Jaques Ebrard du Casquet Franse kostschoolmeester te Dordrecht.
Op 24 december 1792 wordt hij i.p.v. van de overleden Johannis Hiltrop, aangesteld als gezworen translateur van de stad Dordrecht in de Hoogduitse, Franse, Engelse en Italiaanse talen. De eed, die hierbij hoort, luidt: ”Ik beloove en zweere dat ik zal weezen translateur der Fransche, Engelsche, Hoogduijtsche en Nederduijtsche taalen, om uijt, en in deselve te translateeren en getrouwelijk na mijn beste kennis en wetenschap te gedragen, zonder in de overzetting ietwes te omitteeren, ofte daar frauduleus te handelen, maer alles distinctelijk naar den genuinen, en regten zin over te zetten, zonder om gunst of wangunst iets in t minste te stellen, ofte te doen, en te ondernemen dat tegens des eenen of anderen zijn intrest in de getranslateerde stukken, zoude mogen strekken als mede te zullen secreteeren, alle de stukken die behooren gesecreteert te worden, directelijk of indirectelijk”. 6

In 1793 komen er twee boeken van Jaques Ebrard du Casquet op de markt:
(1) Traité des Declinaisons & Conjugaisons de la Langue Française, of: Verhandeling van de Declinatiën en Conjugatien der Fransche Taale, voorzien met veele noodige en nuttige regelen, in Vraagen en Antwoorden (8vo, 158 blz., gedrukt bij N. van Eijsden en Comp. 7 );
(2) Entretiens du maitre avec ses ecoliers (15 stuiv., gedrukt bij B.J. Morks); 8

Dit tweede boekje heeft hij uitgebracht, omdat zodanig leer- en leesboekje in de Franse taal nog niet bestond. Er was nog geen boekje dat de leerlingen nieuwsgierig maakten, hun aandacht bezig hielden. Het boekje is bedoeld voor alle Nederlandse Franse kostschoolhouders. Het is een succes. In vier maanden tijd worden er 2000 van verkocht! 9

Op 5 januarij 1794 trouwt Jaques Ebrard du Casquet, als weduwnaar, met de in Delft geboren Susanna Marie Montier (1759-1837), dochter van Pierre Montier des Roches en Jeanne Steinhagen. 10 De ondertrouwinschrijving luidt:

otr. (voor het gerecht) Dordrecht Saturdag den 21e Decemb. 1793
Class. 6 guld. Seg(el) 12 Stv. (De geboden gaan in de France Kerk)
Jaques Ebrard du Casquet, wedn. gebore te Marburg in 't land Graafschap Hessen Cassel, woont in den Wijnstraat, met
Susanna Maria Montier, j:d: geboren te Delft woont in de Voorstraat bij de Botkenstraat geassisteert met haare Moeder Jeanne Steijnhagen weduwe Pierre Montier des Roches, alles volgens Procuratie gepasseert voor den Notaris Jan Hendrik Schultz van Haegen en getuigen in dato 19 December 1793. den 5 Januarij 1794 alhier getrouwt Q.F. Ds. A. Carp.

In de Waalse Kerk wordt op 19 oktober 1794 hun dochter Jeanne Elisabeth gedoopt.
Niet veel later zal hij zijn vrouw en de stad Dordrecht verlaten hebben.
Zijn functie als gezworen translateur wordt in december 1794 begeven aan Pierre Renaud. 11
Ook komt zijn naam voor in de rechterlijk archieven tussen de insolvente boedels. 12

Omstreeks 1797 woont zijn vrouw in het Tolbrugstraat A301. 13 In het register met het hoofdgeld (belasting) van 1808 staat ze vermeld als weduwe in de Breestraat D1005. Ze is ongehuwd, heeft één kind en is behoeftig.
Omstreeks 1835 huurt Susanna Maria Montier ’weduwe van E. Du Casquet’ woonruimte op de Varkenmarkt B252boven.
Ze wordt bedeeld. Als beroep geeft ze werkster op. 14
Susanna Marie Montier des Roches overlijdt op 2 januari 1837 te Dordrecht.

Waar en wanneer Jaques Ebrard du Casquet is overleden, is niet bekend. Mogelijk is het waar, dat hij naar Frankrijk is gegaan om te proberen iets van het verloren familiefortuin terug te halen.

Noten
1. de familie Laporte is verwant aan de familie Hebrard(Ebrard); pagina 154 en 240, Hugenotten und Waldenser und ihre Familien im Landkreis Kassel: von der Einwanderung 1685 bis ca. 1800 (Jochen Desel, 2009).
2. http://kurt-bonsels.homepage.t-online.de/genealogie/pg30/stads.htm#BM761.
3. Franse taal leren, gratis ingeschreven.
4. http://gdz.sub.uni-goettingen.de/de/dms/load/img/?PPN=PPN665637357&LOGID=LOG_0001.
5. Oprechte Haerlemsche courant 22+29-01-1788.
6. RAD, toegang 3, inventarisnummer 1919.
7. Nicolaas van Eijsden, ged. Dordrecht 30-7-1752 (als Klaas), j:m: gebore te Dordrecht woont op den Hil geassisteert met zijn vader Barent van Eijsden, boekdrukker Voorstraat C28, overl. Dordrecht 29-03-1813 (60 jr), zoon van Barent van Eijsden en Adriana van den Berg, otr/tr. Dordrecht 21-4/8-5-1774 (voor het gerecht; pro deo; zegel 6 stv.) Bastiaantje van der Graaf, j:d: gebore onder Hendrik Ido Ambagt woond op de Groenmarkt met schriftelik consent van haar vader Frans van de Graaf (heeft een acte van indemniteit overhandigt), overl. Dordrecht 23-2-1830 (92 jr), dochter van Frans van der Graaf en Pieternella de Gelder.
8. Oprechte Haerlemsche courant 9-4-1793.
9. Rotterdamse courant 12-11-1793.
10. kinderen van dit echtpaar zijn: 1. Jean Henry Girard, geb/ged. Leiden  16/18-4-1751 (Waalse kerk); 2. Johanna Elisabeth Montier, geb. Delft ca 1756, kostschoolhouderesse (1806-1807), overl. Dordrecht 29-5-1822 (66 jaar), otr/.tr. Dordrecht 25-2/19-3-1796 Alexis Jean Bougier, frans kostschoolhouder (1809/1827), overl. Dordrecht 17-1-1831; 3. Susanna Marie Montier des Roches, geb/ged. Delft 19/19-9-1759; 4. Charlotte Philippine, ged. Delft 24-2-1765; 5. Salomè Sophie, ged. Delft 24-2-1765; 6. Jean Antoine, geb/ged. Delft 8/12-06-1768.
11. RAD, toegang 3, inventarisnummer 1919.
12. (niet ingezien) RAD, toegang 9, 1257 Jacques Gerard du Casquet (1794).
13. RAD, toegang 4, inventarisnummer 240.
14. RAD, toegang 5, inventarisnummer 655.

Gebruikte bronnen: Romanistisches Jahrbuch Volume 45; Beiträge zur Geschichte Dortmunds und der Grafschaft Mark, Volumes 64-67, met gedenkschrift Jacob Ebrard dd. Duisburg 22-11-1784 (1968); http://kranten.delpher.nl; www.dordtenazoeker.nl; www.genver.nl [nu www.zoekakten.nl]; www.regionaalarchiefdordrecht.nl;

BIJLAGE

Fragmentgenealogie Ebrard du Casquet:

I. Franz/François Ebrard/Hebrard, burger van Karlshafen, hoedenmaker/maitre chapelier te Marburg (Hessen), afstammeling van hugenoten, tr. Marie Auzier.
Ze zijn de peetouders van François Faillard, geboren Karlshafen 13 oktober 1737, overleden te Marburg 9-11-1744, zoon van Pierre Faillard en Anne Elisabeth Ebrard/Hébrard (dochter van Jean I Hebard en Jeane de la Porte).

II. Jaques/Jacob Ebrard du Casquet, ged. Marburg (Hessen Cassel) 25-8-1741, hoedenmaker, leraar, translateur, tr. (1) Susanne Sophie Chevalier, tr. (2) 1766? Marie Marguerite Arabin, tr. (3) Duisburg 16-2-1780 Maria Cornelia Schönenberg, geb. Wuppertal-Barmen 26-9-1752, aus Barmen, dochter van Balthasar Schönenberg en Anna Katharina Plücker, otr/tr. (4) Dordrecht 21-12-1793/5-1-1794 Susanna Marie Montier des Roches, geb/ged. Delft 19/19-9-1759 (get. vader en Jeanne Montier), in 1830 van Den Bosch naar Dordrecht (samen met haar dochter en kleinzoons), werkster (1830), overl. Dordrecht 2-1-1837 (78 jaar; verlaten door haar man), dochter van Pierre Montier des Roche en Johanna/Jeanne van Steenhagen (begr. 6-5-1799).
Wonende te Dordrecht: A301 (1797), Breestraat D1005 (behoeftig, ongehuwd, 1 kind), Varkenmarkt B252 (1830).
Uit het eerste huwelijk:
1. Maria Margaretha Ebrard du Casquet (Ebore du Casquit), tr. (Evangelisch) Schwelm/Westfalen/Pruissen 29-11-1789 Julius Heinrich Cramer, zoon van Friderich Cramer. (dochter: Wilhelmina Helene Cramer von Clausbruch, geb. 6-7-1802 in Wichlinghausen)
Uit het tweede huwelijk:
1. Jeanne Elisabeth Ebrard du Casquet, geb/ged. Dordrecht 15/19-10-1794.
 
III. Jeanne Elisabeth Ebrard du Casquet, geb/ged. Dordrecht 15/19-10-1794 (Waalse kerk), naaister te Den Bosch (1823), overl. Dordrecht 29-05-1879 (84 jr), tr. Dordrecht 6-9-1837 Heinrich Martin Stolzel (Stölsel), geb. Schwijtz/Schwyz (Zwitserland) 11-12-1799, gediend bij het regiment Zwitsers nummer 32, arbeider (1837), sjouwer, oppasser, zonder beroep (1861), overl. Dordrecht 19-9-1861 (61 jr).
Wonende: Den Bosch 1821/1830, Dordrecht vanaf 1830: Raamstraat D579 (1865/1873) en Raamstraat D580 (1879).
Kinderen Dumont:
1. Philip Victor Dumont, geb. 's-Hertogenbosch 21-1-1821, overl. 's-Hertogenbosch 10-12-1823 (datum akte 10-12-1812 namiddags een ure, aangevers: Jan Nagels, wolspinner, 28 jr., A379, bijwoner van de overledene, en Machiel Paro, radenmaker, 55 jr., wijk A502, buurman van de overleden, heden overleden om bijna 5 ure des morgens: Philip Victor Dumont, oud bijna 3 jaren, geb. 's-Hertogenbosch den 21-1-1821, wonende binnen deze stad in de Tolbrugstraat Wijk A379, natuurlijke zoon van Charles Phillippe Dumont, korporaal Hoornblazer bij het regiment Zwitserse No. 29 in garnisoen te Breda, en Jeanne Elisabeth Ebrard Ducasquet, naaister, alhier wonende), zoon van Charles Philippe Dumont en Jeanne Elisabeth Ebrard Ducasquet.
Kinderen Ebrard du Casquet:
1. Johannes Frederik Ebrard Ducasquet, van Den Bosch naar Dordrecht (1830).
2. Charles Gustaaf Ebrard Ducasquet, geb. ca. 1826, van Den Bosch naar Dordrecht (1830), overl. Dordrecht 24-3-1831 (5 jr. oud).
Uit het huwelijk:
1. Susanna Maria Stolzel, geb. Dordrecht 1837 (erkend bij huwelijk).

IV. Susanna Maria Stolzel, geb. Dordrecht 1837, overl. Dordrecht 24-12-1910 (73 jr.), tr. (1) Dordrecht 6-2-1861 Christiaan Rivier, geb. ca 1820, bediende, overl. Dordrecht 18-2-1861 (41 jr), zoon van Jacob Rivier en Elisabeth van Klootwijk, tr. (2) Dordrecht 2-7-1873 Willem Johannes van Emmerik, geb. Dordrecht ca 1855, zoon van Dirk van Emmerik en Jenneke van Eijsden.
Kind eerste huwelijk:
1. Christina Elizabeth Rivier, overl. Dordrecht 2-8-1861 (0 jr).
Kind tweede huwelijk:
1. Dirk Martin van Emmerik, geb. Dordrecht 15-1-1875, overl. Dordrecht 13-1-1877 (1 jr).

Latere aanvullingen:

- Kind: Johanna Francisca Souillard
Geboortedatum: woensdag 6 januari 1813
Vader: Jean Baptist Francois Souillard
Moeder: Jeanne Elisabeth Ebrard
Gebeurtenis: Geboorte
Datum: woensdag 6 januari 1813
Boek: Geboorteregister Oudenbosch 1813

- Overledene: Jeannette Françoise Souillard>br> Geslacht: Vrouw
Vader: Jean Baptiste François Souillard
Moeder: Jeanne Elisabeth Ebrard
Gebeurtenis: Overlijden
Datum: woensdag 6 januari 1813
Akteplaats: Oudenbosch
[Bron: http://www.wiewaswie.nl]

- Overledene Philip Victor Dumont
Datum overlijden 10-12-1823
Plaats 's-Hertogenbosch
Vader Charles Philippe Dumont
Moeder Jeanne Elisabeth Ebrard Ducasquet
Bron Overlijdensregister 1823
Toegangsnr. 50
Inv.nr. 4200
Aktenummer 467
[Bron: http://bhic.nl]

- Afgeschreven:
Joanna Elisabeth Ebrard Ducasquet, ongehuwd, naaister, vergezeld met hare kinderen als: Johannes Frederik en Charles Gustaaf Ebrard Ducasquet; alsmede van hare moeder Susanna Maria Montier des Roches, laatst weduwe van Jacques Ebrard Ducasquet, naar Dordrecht.
[Bron: Maandboekje der stad 's-Hertogenbosch, november 1830 (bij H. Palier en zoon)]

- OVL256.221 Overlijdensakten Dordrecht 1831
Overlijden Carel Gustaaf Ebrard du Casquet, 24-03-1831
Overlijdensplaats: Dordrecht
Overlijdensdatum: 24-03-1831
Akteplaats: Dordrecht
Aktedatum: 25-03-1831
Overledene: Carel Gustaaf Ebrard du Casquet
Vader: niet genoemd niet genoemd
Moeder: Jeanne Elizabeth Ebrard du Casquet
Toegangsnummer: 256 Burgerlijke stand en bevolking van Dordrecht
Inventarisnummer: 221
Aktenummer: 180
[Bron: http://www.regionaalarchiefdordrecht.nl]

- Overledene Joanne Marie Pastorel
Datum overlijden 18-05-1836
Plaats Hoeven
Relatie weduwe van Jean des Fontaines
Vader Jean Pierre Pastorel
Moeder Jeanne Ebrard
Bron Overlijdensregister 1836v Toegangsnr. 50
Inv.nr. 4436
Aktenummer 21

Laatst gewijzigd: mei 2014, aanvullingen november 2014