Aanmelden | Contact
Doorzoek de bronnen

Artikel: De wrede moord op Jurianus Ruijterse in 1782

in een gewijzigde versie gepubliceerd in het digitale bulletin Dordrecht Monumenteel nr 52 (juli 2014)

De wrede moord op Jurianus Ruijterse in 1782

door E. van Dooremalen

Op donderdag 13 september 1753 gaat Jurianus Ruijterse, als jongeman uit Zaltbommel, in ondertrouw met de Dordtse Maria Hutsen 1. Zeventien dagen later op zondag 20 september vindt het huwelijk plaats. De ondertrouwinschrijving vermeldt het volgende :

Jurianus Ruijters, J:M: van Bommel woont op de Varkemarkt hebbende schriftelijke consent van zijn Stiefvader Johannes Verboom en eijge moeder Anna Maria de Rooij, met
Maria Hutse, J:D: van Dordt: woont buijten de Vriesepoort
Den 30 September 1753 alhier getrouwt door Ds. Spaan.

Eerder dat jaar, in de maand maart, is Jurianus Ruijterse begunstigt met een drietal functies.
(1) hij wordt op 15 maart aangesteld als waagknecht (i.p.v. de overleden waagknecht Matthijs de Tweede).
(2) door het overlijden van Isaacq Kastendijk komt er een zogenaamde zoutkas 2 vrij. Dit betekent dat Jurianus Ruijterse zout mag verkopen in de stad Dordrecht. Hij wordt op 26 maart aangesteld als zoutverkoper.
en (3) Jurianus Ruijterse wordt eind maart i.p.v. van de overleden Gerrit Lares, aangesteld als baljuw en vendumeester van de Lakenhal incl. de functie van prenter 3. Op 6 april legt hij hiervoor de generale ambtseed af.

Jurianus Ruijterse doet in januari 1754 vrijwillige afstand van de zoutkas. In november 1755 loopt hij zo’n zware botbreuk op, dat hij tot zijn spijt, en volgens verklaring van de chirurgijn Joris Sille, de functie van waagknecht door iemand anders moet laten waarnemen. Zijn substituut Arij Hecker 4 legt op 19 januari 1756 de eed van de waagknechten af. Op 26 april 1766 wordt de waagknechtsplaats waargenomen door Jacob Roosendaal.

Maria Hutsen 5, de vrouw van Jurianus, wordt op 12 juli 1762 begraven in de Grote Kerk. In het begraafboek staat:
'den 12 do. Mariea Husie huijsvrouw van Jurieaen Ruijtersen op de Varkemart. Laet geen kinderen na met de ordienaeren Coetsen. Casparus van Breda.'

Na 21 jaar in de Lakenhal gewerkt hebben, doet Jurianus Ruijterse in 1774 vrijwillig afstand van de functie van baljuw, vendumeester en prenter. Deze functies worden door de superintendant van de Lakenhal mr. Govert van Slingelandt vrijheer van Slingelandt, vergeven aan Otto van Haften 6.

Op zondag 27 oktober 1782 wordt in Dordrecht ontdekt, dat Jurianus Ruijterse in zijn huis op een wrede wijze is vermoord. Men vermoedt, dat de dader de 28-jarige Matthijs de Vrij is, die als schrijnwerker in Dordrecht heeft gewerkt. De dader is na zijn daad direct uit de stad gevlucht. In de krant van 5 november wordt een beloning uitgeloofd van 200 zilveren ducatons 7 voor de tip, die leidt tot de aanhouding van Matthijs de Vrij.

Alzo JURIANUS RUITERSE, op laatsleeden Zondag den 27. October, te Dordrecht in deszelfs huis zeer wreedaardig is vermoord gevonden, en deeze moord, naar alle waarschynlykheid, des avonds te vooren gepleegd is, door zekeren Schrynwerkersknegt, genaamd MATTHYS de VRY, een Persoon vrolyk van aart, oud omtrent 28 jaaren, met blond gebonden hair, frisch van kleur, bruine oogen, middelmatig van Postuur, een zwarte Bol op 't hoofd, en aanhebbende een witte, of anders wel een roodbruine Jas, met een Kamisool van dezelfde kleur, en een geele zeeme Broek, witte, of ander, zwarte Koussen, lederen Mantel Zakje of Valiesje by zig, en een Stok in de hand. Hebbende gem. Persoon zig vervolgens 'korten tyd, na dat men meent, dat de voorsz. Moord geperpetreerd zoude zyn, op de Vlugt begeeven; en dewyl 'er, behalve om voormelten Moord, nog om andere reden, de Justitie ten hoogsten aan geleegen ligt, dat gemelde MATTHYS de VRY ontdekt wordt, en in handen van de Justitie geraake; ZO IS 'T, dat Myn Ed. Heeren van den Gerechte der Stad DordreCht goedgevonden hebben te belooven, zo als Hun Ed. Groot Achtb. belooven by deezen, een Premie van Twee Honderd Zilveren Ducatons voor de geenen, welke denzelven weeten te ontdekken, zodanig dat hy in handen van de Justitie koomen, en van 't fait overtuigd worde, zullende des aanbrengers naam, des begeerende, worden gesecreteerd. 8

De justitie te Dordrecht doet er van alles aan om Matthijs de Vrij op te sporen en na te jagen. Dienaren van de justitie reizen met spoed naar ’s-Gravendeel, naar het Nieuwe Veer bij Wieldrecht en andere dorpen en veren, zoals naar Lage Zwaluwe, Terheijden en Breda, en vervolgens ook naar Meersel en Antwerpen. Helaas levert deze zoektochten niets op.
Twee jaar na de moord, in oktober 1784, vermeldt men dat de zoektocht naar de dader een bedrag heeft gekost van f 129-17-4.
Hieruit is op te maken, dat Mathijs de Vrij niet is opgepakt.

Na het overlijden van Jurianus Ruijterse is zijn bekleden functie als waagknecht op 30 december 1782 gegeven Johan Coenraad Duffingh.

Noten
1. RAD, toegang 10 Weeskamer te Dordrecht/Stukken betreffende de testamenten van ouders van weeskinderen, inventarisnummer 1453 Jurianus Ruijterse en Maria Hutsen, 1769.
2. zoutkas = kas, kleine winkel waar zout wordt verkocht / bergplaats in een zoutziederij waar men het geproduceerde zout bewaart. (http://gtb.inl.nl/iWDB/search?actie=article_content&wdb=WNT&id=M089817)
3. prenter = een beambte van overheidswege bij de weverij, die belast was met het aanbrengen van waarmerken op de zich nog op het weefgetouw bevindende stukken (laken, grein, karsaai enz.) en met het controleren van verschillende werktuigen. (http://www.genealogie-info.nl/website-Beroepen-van-vroeger/Oude-beroepen-P.html)
4. Arij Hekkers/Heckers, jongman van Spijk woont bij de Wijnbrugh bij schriftelijke consent van Matthijs Hekkers zijn vader (1730), koopt op 20-05-1745 van Pieter Kats een huis op de Varkenmarkt in de omgeving van Lakenhal voor f 250 (RAD 9-821, akte 1, folio 81v), otr/tr. Dordrecht 8/24-12-1730 Cornelia van Persijn, ged. Dordrecht 19-5-1701, jonge dogter van Dordregt woont op den Hil geasst. van Jan van Persijn haer oom en Jenneke Morang haer muij zijnde de vader Cornelis van Persijn in Indien (1730), dochter van Cornelis van Persijn en Emmerentia Lamborg. (kind: ged. Mathijs 21-4-1731)
5. Description: Will of Maria Hutsen otherwise Ruytere, Wife of Dordrecht, Holland # Date: 06 August 1762 # Held by: The National Archives, Kew # Reference: PROB 11/879/49 (http://discovery.nationalarchives.gov.uk)
6. Otto van Haften, tr. Anna Geertruij Scheidieus. Dochter: Jacoba van Haaften/Haften, geb. ca. 1769, j.d. geboren in 's Hage woont op de Varkemarkt geassisteert met haar ouders Otto van Haften en Anna Geertruij Scheids, overl. Dordrecht 19-07-1834 (65 jr), otr. Dordrecht 16-5-1795 Arie de Kock, j.m. geboren te Dordrecht woont op de Voorstraat. (kinderen: Otto/Ottho van Haften de Kock, ged. 4-4-1798, begr. Dordrecht 21-10-1871; Anna Geertrui de Kock 1803; Johanna Adriana de Kock 1805).
7. of een zilveren rijder. Een ducaton had een waarde was 63 stuivers. (200 x 63 = 12600 stuivers = 630 guldens = circa 5.209,84 euro) (http://www.iisg.nl/hpw/calculate-nl.php).
8. Hollandsche Courant 5-11-1782 (http://kranten.delpher.nl).

Gebruikte bronnen:
Regionaal Archief Dordrecht, toegang 3, inventarisnummers. 1917+1918+1921+1972 (of zie http://www.dordtenazoeker.nl) en de dtb-boeken op http://www.regionaalarchiefdordrecht.nl en www.genver.nl.

Laatst gewijzigd: mei 2014