Maritieme geschiedenis van Dordrecht in de 17e en de 18e eeuw
Kooplieden/reders/hun handel en schepen te Dordrecht in de 18e eeuw
Samengesteld door historica/schrijfster H.W.G. van Blokland-Visser (Papendrecht 2015)E-mail: hwg.blokland-visser@ziggo.nl; website: http://blokland.dordtenazoeker.nl.
deel 2: periode 1750/1780
DEEL 2. PERIODE 1750/1780
IN DORDRECHT NEEMT DE HANDEL WEER TOE EN NIEUWE REDERIJEN WORDEN OPGERICHT.
Dordrecht hersteld zich redelijk snel na de oorlog met Frankrijk, de handel nam weer toe en nieuwe rederijen werden opgericht door nieuwe families van kooplieden uit Dordrecht.
Dordrecht had in die tijd 16.000 inwoners.
De Grootste Houthandel in Holland.
3e stad in Holland v/d Zoutproductie met 15 Zoutziederijen.
3e stad in Holland v/d Suikerproductie met 15 Suikerraffinaderijen.
28 Houtzaagmolens stonden o.a. aan de Noordendijk /Lijnbaan 's-Gravendeelsedijk / Weeskinderdijk
13 Windoliemolens en Trasmolens stonden o.a. 's Gravendeelsedijk / Weeskindedijk.
15 Zoutziederijen stonden in Zwijndrecht / Hendrik ido Ambacht / De Mijl/Wieldrecht.
15 Suikerraffinaderijen stonden o.a. in de Wijnstraat /De Boom/Kuipershaven /Wolwevershaven
2 Touwslagerijen aan de Vest / Fa 't Hooft & van Hoogstraten en Fa.Gerrit van Hoogstraten & zn.
HANDEL IN EN MET o.a.
Hout /Zout / Suiker / Laken / Graan / Olie /Stokvis / Traan/ Tras en Kalk.
Dordrecht had en intensieve Zeehandel met
Middenlandsezee gebied.
Frankrijk/Spanje/Portugal.
Scandinavie/Oostzeelanden.
Engeland/Schotland en Ierland.
West Indie / Noord en Zuid Amerika.
TWEE GROTE TOUWSLAGERIJEN /LIJNBANEN AAN DE VEST TE DORDRECHT
De Twee grote Touwslagerijen aan de Vest van Fa 't HOOFT & van HOOGSTRATEN en FA. GERRIT van HOOGSTRATEN & ZN ontwikkelde zich van kleine tot twee grote bedrijven door de toename van de Handel. Samen hadden zij opdrachten voor het maken van touw voor de Admiraliteiten /Marine in Holland en de Scheepvaart en export naar Europese landen en Noord Amerika.
Er kwamen grotere Binnenvaart schepen / Zeeschepen en Marineschepen /schepen v/d Visserij daar was veel touw voor nodig.
LIJNBANEN LANGS DE OUDE STADSWALLEN /DE VEST TE DORDRECHT
De Vest /de Oude stadswallen waren zeer geschikt voor de aanleg van Lijnbanen/Touwbanen door de rechte lange wegen achter de stadsmuren.
In 1560 had CORNELIS JANS BORSROCKEN een lijnbaan gelegen bij Heer Herman Suys straat (hier liep toen de oude Stadswal)
In 1560 had ADRIAAN OCKERS HALLINCQ Muntmeester te Dordrecht Twee Lijnbanen gelegen in de Hooge Nieuwstraat (hier liep de oude Stadswal) en ,,DE OCKERSBAAN,, gelegen van de Spuipoort bij de Beulstoren tot de Vriesepoort.
In 1717 was bij de BLAUWPOORT (een onderdeel van de Stadswal) de Touwslagerij en Zeilmakerij van JACOB STAATS v HOOGSTRATEN Staatsz (1691/1735) mr. Zeilmaker en mr. Touwslager.
In een akte van 18-9-1725 staat dat Jacob Staes v Hoogstraten Koopman/Zeilmaker en Leyndraaier en lid van het Spuy Gilde, f 6,- moet betalen aan de Stad voor het gebruik van Paard en Wagen,
Voor het vervoer van zijn Nieuwe Zeilen en Touw / Teer en Peck naar de Waag of naar de Kopers in Dordrecht. Het bezwaar van de stad was dat de Kopers in de stad gebruik moesten maken van de Slepers (vervoerders) v/h Spuy Gilde om hun bestelling op te halen of dit bij de kopers af te leveren.
EEN TOUWSLAGERIJ / LIJNBAAN HAD NODIG:
Een TOUWBAAN van 250 tot 300 meter die nodig was voor het draaien van touw overdekt door
Een BAANHUIS (dak op palen boven touwbaan)
Twee HENNEPLOODSEN op ieder eind v/d touwbaan voor opslag van de Hennepstengels op zolder die nodig waren voor het maken van touw en op de begane grond ruimte om de Hennep te hekelen
Een TEERHUIS waar het gedraaide touw in vloeibaar teer werd gedaan om het te conserveren tegen water.
Een STOOFHUIS om het doordrenkte touw aan balken opgehangen om te drogen er werd daar gestookt door een ijzeren kachel.(Hierna is de STOOFSTRAAT genoemd bij de Drie Vriendenhof)
Een TOUWOPSLAGLOODS voor het touw (dat werd opgerold voor verzending)
HENNEP dat nodig was voor het maken van touw kwam uit het eigen achterland de Alblasserwaard en werd geïmporteerd uit Rusland/en Baltische staten.
De TOUWSLAGERIJ/LIJNBAAN aan de Vest van St JORISPOORT tot het HEILIG GEESTHUIS was in bezit van:
GERARD 'T HOOFT ABRAHAMZ (1726/1789 Ddr) mr. Touwslager te Dordrecht
z.v. Abraham ,t Hooft Imanusz en Gerdina v Keppel
tr 1750 Ddr met Cornelia de Soete Cornelisdr.
Hij stamt af van Imanus 't Hooft Lijndraaier (Touwslager) uit Maartensdijk.
tr 1685 Ddr met Anna Perioux(Perrijn) &
GERRIT VAN HOOGSTRATEN THOMASZ (1722/1803 Ddr) mr. Touwslager te Dordrecht
z.v. Thomas van Hoogstraten Gerritz en Metje Hoevenaar Jacobs.
tr 1752 Ddr met Helena van Lexmond(1732/1797 Ddr)
Stamvader van de huidige tak Familie van Hoogstraten in Groningen.
In 1751 kopen zij hun 2e Touwslagerij
,,DE OCKERSBAAN,, aan de Vest tussen de VRIESEPOORT en de SPUIPOORT /BEULSTOREN (De Stoof en de Teerketel stonden in de Beulstoren)
De twee touwslagerijen worden voorgezet door,
GERARDUS 't HOOFT Gerritz(1765 Ddr)
tr 1789 met Johanna Huberta Groen v Prinsteren.
In 1850 werd de Touwslagerij van Fa. Gerrit van Hoogstraten & zn aan de Vest overgenomen.
In 1880 was de touwslagerij in bezit van Fa Wed. GERARDUS 't HOOFT & ZN
De TOUWSLAGERIJ/LIJNBAAN aan de Vest vanaf Achter het HEILIG GEESTHUIS naast de STADSTOREN tot de VRIESEPOORT was in bezit van:
GERRIT V HOOGSTRATEN JACOB STAATSZ (1715/1762 Ddr)mr. Touwslager te Dordrecht
z.v. Jacob Staets van Hoogstaten Staatsz en Hester Hardus Gerardsdr
Tr in 1735 Ddr met Cornelia Roos Warnardsdr (1714/1787 Ddr)
In 1750 woont hij bij zijn touwslagerij/Lijnbaan tegenover het MAARTENSHOF en heeft hij nog
Een Loods t/o ,,Het MAARTENSHOF,,
Een kleine loods naast ,,Het MAARTENSHOF,,
Het Stoofhuis voor het drogen van het touw in de ,,STOOFSTRAAT,, (bij de Drie Vriendenhof)
Het Teerhuis voor het teren van het touw stond bij de ,,KOLFSTRAAT,,
In 1759 richt hij een Firma op samen met zijn zoon onder de naam
Fa. GERRIT van HOOGSTRATEN & ZN en start o.a. een rederij van zeeschepen
Hij wordt opgevolgd door zijn enige zoon
JACOB STAATS VAN HOOGSTRATEN (1736 Ddr/1813 Den Haag)
tr 1757 Ddr Apolonia v Eysden Dionijsusdr.
In 1794 wordt door gebrek aan opvolging uit de familie, de Touwslagerij ondergebracht bij Handelhuis Gerrit van Hoogstraten & zn o.l. van NICOLAAS ROODENBURG Leendertz.
In 1806 stond de Touwslagerij onder leiding van JOHANNES BREUR.
In 1850 werd de Touwslagerij verkocht aan de Fa. GERARDUS,t HOOFT.
Bij nader onderzoek bleken de beide mr. Touwslagers van HOOGSTRATEN, af te stammen van JACOB STAES van HOOGSTRATEN mr. Touwslager (Leyndraaier) die in 1580 een Lintbaan(Lijnbaan) huurde aan de Hooge Nieuwstraat op het Nieuwe Werk van de eigenaar ADRIAAN OCKERS HALLINCQ
NIEUWE REDERIJEN IN DORDRECHT
REDERIJ: FA. den BANDT & 't HOOFT te Dordrecht.
NICOLAAS den BANDT Johz (1719/1783 Ddr)
tr 1751 Ddr met Johanna Hardus Jansdr.
JAN 't HOOFT Damasz (1725 Haastrecht)
tr 1751 Ddr met Agatha v Wageningen Jansdr.
In 1751 / 1e Schip / Eenmast Hoekerschip ,,De Hendrina,,
Handel: o.a. in Olie en Zeep.
REDERIJ: FA. BATENBURG & ZN & COOYMANS te Dordrecht.
PAULUS v BATENBURG Janz (1717/1799 Ddr)
tr 1740 Ddr met Johanna Groenendaal.
OLIVIER v BATENBURG Plz (1758 Dalem/1835 Dongen)
tr 1798 Ddr met Johanna Hegner.
HENDRIK COOYMANS Pieterz (1706/1767)
ontr 1738 Ddr met Anna Theresia Perquin Jacobsdr.
In 1754 / 1e Schip /Eenmast Hoekerschip ,,De Maria,,
Handel o.a. in Zout /Stokvis en Traan.
REDERIJ: FA. BOONEN & NIERHOFF te Dordrecht.
JOHANNES BOONEN Hendrikz (1731/1780 Ddr)
tr 1762 Ddr met Elisabeth Hardus Carelsdr.
NICOLAAS NIERHOFF Johz (1733/na 1783 Ddr)
tr 1754 Ddr met Johanna Meloen Christiaansdr.
ELISABETH HARDUS Carelsdr (1734/1808 Ddr) wed. Johannes Boonen Hz
CAREL WILLEM BOONEN Johz (1766 Ddr)
tr 1788 met Magdalena van Wendorp Davidsdr (A.dam)
HENDRIK BOONEN Johz (1768/1822 Ddr)
tr 1787 Ddr met Arnoldina Maurtitz Eliasdr.
In 1768 /1e Schip/ Fluitschip ,,De Waakzaamheid,,
Handel: in Hout.
REDERIJ: FA. DAM & HARDUS te Dordrecht.
JAN MELCHIOR DAM Janz (1722/1777 Ddr)
tr 1753 H.I.Ambacht met Maria Catharina Dorges Melchiorsdr.
MARIA CATHARINA DORGES Michielsdr wed v Jan Melchior Dam.
JAN COENRAAD DAM Jan Melchiorz (1758 Ddr)
tr 1779 Ddr met Alida Geertrui v Hoven Rubensdr.
WILLEM HARDUS Carelz (1715/1777 Ddr)
tr 1753 Ddr met Maria Hardus Jansdr.
In 1755 / 1e Schip / Eenmast Hoekerschip ,,De Anna Engelina,,
Handel: o.a.in Zout/Suiker/ Tras.
REDERIJ: FA. van DONGEN & ZN te Dordrecht.
JACOB v DONGEN Jacz (1715/1790 Ddr)
tr 1e 1740 Ddr met Johanna Backus / tr 2e 1769 Ddr met Adriana de Haas Jacobsdr.
JACOB v DONGEN Jacz (1740 /overl: voor 1790 Ddr)
tr 1763 Ddr met Anna Margareta Cremer Abrahamsdr.
ADRIANA de HAAS Jacobs (1730/1800 Ddr) wed v Jacob v Dongen Jacz
1771/ 1e Schip / Kofschip ,,Den Eikenboom,,
Handel: o.a. Olie /Graan/ Tras.
REDERIJ: FA. de HEER & ZN te Dordrecht.
JESSE de HEER Gerritz (1720/1787 Ddr)
tr ca 1743 Ddr met Machelina van Eeten Dirksdr.
GERRIT de HEER Jessez (1744 /1793 Ddr)
tr 1767 Ddr met Anna 't Hooft Cornelisdr.
In 1748 /1e Schip /Gaffelschip ,,De Jonge Jesse,,
Handel: o.a. Hout.
REDERIJ: FA. GERRIT van HOOGSTRATEN & ZN te Dordrecht /ANNO 1759.
GERRIT van HOOGSTRATEN Jacob Staetsz (1715/1762 Ddr) Mr. Touwslager/touwslagerij a/d Vest
tr 1735 Ddr met Cornelia Roos Warnardsdr.
JACOB STAATS van HOOGSTRATEN Gerritz (1736 Ddr/ 1813 Den haag)
tr 1757 Ddr met Apolonia v Eijsden Dionysusdr
IN 1794 HANDELSHUIS FA. GERRIT VAN HOOGSTRATEN & ZN onder de Directie van,
NICOLAAS ROODENBURG Leendertz (1761/1825 Ddr)
tr 1789 Ddr met Anthonetta de Jongh Hendriksdr
IN 1809 HANDELSHUIS FA. GERRIT VAN HOOGSTRATEN & ZN & FA. BOONEN
In 1759 / 1e Schip / Driemast Hoekerschip ,,De Juffrouwen Johanna en Maria,,
Handel: o.a. Touw/Zout/Hout.
REDERIJ: FA. v/d KAA & ZN te Dordrecht.
AART v/d KAA Janz (1709/1788 Ddr)
tr 1739 Ddr met Heiltje v/d Matten Bastiaansdr.
JOHANNES v/d KAA Aartz (1744/1796 Ddr)
tr 1767 Ddr met Johanna Kouwens Willemsdr.
In 1754 / 1e Schip / Gaffelschip ,, De Drie Geboeders,,
Handel: o.a. Zout/Stokvis/Traan/Olie.
REDERIJ: FA. v LOON & ZN /GEBR VAN LOON te Dordrecht.
ADRIAAN v LOON Adriaanz (1697/1770 Ddr)
tr 1e 1720 Ddr met Elisabeth v Schalkwijk / tr 2e Lydia v Berlicum.
LODEWIJK van LOON (1740 Ddr)
tr 1769 Ddr met Willemina Bosman.
ANDRIES v LOON (1741 Ddr) Cargadoor te Rotterdam.
tr 1764 Ddr met Ingena v Loon uit R.dam.
ISAAC van LOON (1752 Ddr)
tr 1784 Ddr met Elisabeth Taay Hendriksdr.
JUSTUS HENDRIK van LOON (1754 Ddr)
tr 1789 Ddr met Johanna v/d Kolk.
In 1758 /1e Schip / Berkentijnschip ,,De Juffrouw Lydia,,
Handel: o.a. Wijn.
REDERIJ: FA. VAN POELIEN & ZN te Dordrecht.
ARNOLD van POELIEN (1701/1766 Ddr)
tr 1731 Ddr met Geertrui Groenendaal.
ARNOLD van POELIEN Arnoldz (1743/1803 Ddr)
tr 1767 Ddr met Hester Crena Davidsdr.
DAVID van POELIEN VAN NULAND (1769/1830 Ddr)
tr 1790 Ddr met Adriana Crena Samuelsdr.
In 1754 1e Schip Eenmast Hoekerschip ,,De Maria,,
Handel: o.a. Hout /Wijn.
REDERIJ FA. FRANK V/D SCHOOR & ZN te Dordrecht.
FRANK v/d SCHOOR Leendertz (1730/1804 Ddr)
tr 1755 Ddr met Petronella Backus Matthijsdr.
LEENDERT v/d SCHOOR Frankz (1760/1820 Ddr)
tr 1782 Ddr met Arnoldina Mauritz Eliasdr.
MATTHIJS v/d SCHOOR Frankz (1764/1809 Ddr) ongeh
PIETER v/d SCHOOR Frankz (1768/1804 Ddr) ongeh
In 1759 / 1e Schip / Driemast Galjootschip ,,De Anthonia en Petronella,,
Handel: o.a. Hout.
REDERIJ FA. STRATENUS te Dordrecht.
ANTHONY STRATENUS Adamz (1731/1793 Ddr)
tr. 1767 Ddr met Adriana Aletta v Gelsdorp.
CORNELIS STRATENUS Adamz (1733/1805 Ddr)
tr 1757 Ddr met Margaret van Boven.
ADAM STRATENUS Cornelisz (1759 Ddr/1807 Alphen a/d Rijn)
tr 1788 Ddr met Ida Barthoff
In 1782 / 1e Schip / Tweedeks Pinkschip ,,De Waakzaamheid,,
Handel: o.a. Wijn/Laken /Graan /Olie.
REDERIJ: FA. VERNIMMEN & WALPOT te Dordrecht.
PIETER VERNIMMEN Pieterz (1718/1781 Ddr)
tr 1757 Ddr met Johanna Backus Matthijsdr.
JOHANNA BACKUS Matthijsdr (1722 R'dam /1788 Ddr) wed v Pieter Vernimmen
HENDRIK WALPOT Hendrikz (1730/1788Ddr)
tr 1762 Ddr met Anna Vernimmen Pieters
In 1760 /1e Schip / Fluitschip ,,Het Fortuin,,
Handel: o.a. Blauwsel /Koper/Twijnderij.
REDERIJ FA.VOS & UYTERLIMMIGE te Dordrecht.
DIRK VOS Cornelisz (1750/1818 Ddr)
tr Susanna v Oldenburg.
HUYBERT UYTERLIMMIGE Huybertz (1748 Ddr)
tr 1772 Engeltje Vos Cornelisdr
HUYBERT VOS van UYTERLIMMIGE Huybertz (1775 Ddr)
tr 1807 Ddr met Maria Smits.
In 1771 / 1e Schip/ Eenmast Galjootschip ,,De Juffrouw Anna,,
Handel: o.a. Stokvis /Traan.
REDERIJ: FA. VRIESENDORP & ZN
HENDRIK VRIESENDORP Hendrikz (1715/1788 Ddr)
tr 1740 Ddr met Catharina v Hoogstraten Jacob Staatsdr
JACOB VRIESENDORP Hendrikz (1748 Ddr/1808 Ddr)
tr 1774 Ddr met Anthonia van Hombroek Cornelisdr
In 1755 / 1e Schip / Fluitschip ,,De Catharina Anthonia,,
(ex ,,De Vrede,,) voor f 8.000,/ gekocht van Gijsbert de Lengh Mz te Dordrecht
Handel: o.a. Hout /Zout.
HET REGISTER VAN AFGEGEVEN ZEEBRIEVEN TE DORDRECHT VANAF 1757 T/M 1802
E. v Dooremalen bewerkte het register van de afgegeven zeebrieven te Dordrecht 1757/1802 (Archief 3/3417 en Archief 4/205 SAD) en is na te lezen op www.dordtenazoeker.nl.
Een Zeebrief was een officieel document, dat werd afgegeven voor iedere zeereis in de thuishaven van het Schip.
De Schipper en Reder van het Schip legde bij de Burgemeester en Schepenen de eed af.
Op de Zeebrief stond de naam v/h Schip /het aantal lasten/de naam v/d Schipper en plaats van zijn herkomst en de naam v/d Reder.
De Zeebrief moest in iedere haven die werd aangedaan, worden getoond bij officiële instanties.
Er werd geen type v/h Schip /de Vracht of Plaats van bestemming genoemd. (bij sommige zeebrieven staat dat er een Turkse pas wordt aangevraagd)
AANVRAAG VAN EEN TURKSE PAS TE DORDRECHT IN DE 18E EEUW
Veel Zeeschepen uit Dordrecht voeren in de 18e eeuw met een vrachtcontract naar het Middellandse Zee gebied, daarvoor werd een Turkse Pas aangevraagd.
Dit was een officieel document dat o.a. voor Dordtse Zeeschepen bij de Admiraliteit v/d Maze te Rotterdam moest worden aangevraagd.
De Turkse pas gaf toestemming aan de Schippers en de Schepen van de Republiek der Nederlanden in vrede en vrijheid, ongemolesteerd mogen varen naar de havens zoals Algiers in Algerije en andere Turkse naties.
In de 18e eeuw behoorde het hele oostelijke deel van de Middelandse Zee tot het Turkse Rijk en was Turks grondgebied van Slovenie tot en met Algerije (dit gebied was ook berucht om zijn vele kapers)
(c) Papendrecht H.W.G. van Blokland-Visser, oktober 2015.