Dordrecht en de invloed van de Zuid Nederlandse vluchtelingen uit o.a. Luik/Brabant/Vlaanderen en Wallonie in de periode 1572/1650
Samengesteld door historica/schrijfster H.W.G. van Blokland-Visser (Papendrecht 2017-2022)
E-mail: hwg.blokland-visser@ziggo.nl
Bij gebruik van gegevens van de website vermeld dan:
"mw. H.W.G. van Blokland-Visser, Papendrecht (website: blokland-visser.dordtenazoeker.nl)"
5. DE KOMST VAN PAPIERHANDELAREN/PAPIERMAKERS UIT VLAANDEREN/WALLONIE/BRABANT DIE OP DE VLUCHT WAREN VOOR DE SPANJAARDEN o.a. NAAR DORDRECHT TUSSEN 1572/1650
DE KOMST VAN PAPIERHANDELAREN/PAPIERMAKERS UIT VLAANDEREN/WALLONIE/BRABANT DIE OP DE VLUCHT WAREN VOOR DE SPANJAARDEN o.a. NAAR DORDRECHT TUSSEN 1572/1650
ZIJ BRACHTEN DE KENNIS VAN HET PAPIER MAKEN EN DE BOUW VAN PAPIERMOLENS MET ZICH MEE.door Historica/schrijfster H.W.G. van Blokland-Visser Papendrecht
E-mailadres: hwg.blokland-visser@ziggo.nl
Website H.W.G. van Blokland-Visser: http://blokland-visser.dordtenazoeker.nl
(afbeelding: De Papiermaaker)IN 1622 HAD DORDRECHT 18.270 INWONERS, WAARVAN ER 4.500 AFKOMSTIG WAREN UIT WALLONIE/VLAANDEREN EN BRABANT (GEGEVENS J. BRIELS)
ANNO 1586 / 1588 BEGON TE ZWIJNDRECHT EN DORDRECHT DE PAPIERHANDEL IN DE NOORDELIJKE NEDERLANDEN.
MET DE BOUW VAN TWEE PAPIERMOLENS,
IN 1586 TE ZWIJNDRECHT.
V c’4 OPLEIDING.
ZIJ BRACHTEN DE KENNIS NAAR DORDRECHT VAN HET PAPIER MAKEN EN BRACHTEN HET KAPITAAL MEE VOOR DE BOUW VAN PAPIERMOLENS DAT ZOU UITGROEIEN TOT DE GROOTHANDEL IN PAPIER TE DORDRECHT.
DE VERSPREIDING VAN HET PAPIERMAKEN DOOR DE BOUW VAN PAPIERMOLENS IN DE NOORDELIJKE NEDERLANDEN
HOLLAND EN / DOOR KOOPLIEDEN / BOEKDRUKKERS UIT DORDRECHT O.A.
1586/ GETIJDE PAPIERMOLEN te ZWIJNDRECHT.
1590 /BEEK PAPIERMOLEN te ARNHEM.
1595/ GETIJDE PAPIERMOLEN te BRIELLE.
1589/ GETIJDE PAPIERMOLEN te HENDRIK IDO AMBACHT.
1596 /GETIJDE PAPIERMOLEN te SCHIEDAM.
1603/ BEEK/PAPIERMOLEN VELUWE.
In 1636 de grootste handelaar in Papier in Nederland met PAPIERMOLENS
te ARNHEM/RENKUM/ROZENDAAL/APELDOORN/VELP.
1597 / BEEK /PAPIERMOLEN /VELUWE te ROZENDAAL
1578/BEEK/PAPIERMOLEN/ VELUWE/te HATTUM.
1596/GETIJDE /PAPIERMOLEN /te SCHIEDAM.
1596/GETIJDE/PAPIERMOLEN/ OUD BEIJERLAND
ANNO /1586 WERD DE EERSTE GETIJDE PAPIERMOLEN IN DE NOORDELIJKE NEDERLANDEN GEBOUWD,
TE ZWIJNDRECHT/ IN DE HEERLIJKHEID SCHOBBELANDSAMBACHT/OOST
AAN DE MAAS DOOR
,,DE KOOPLIEDEN TE DORDRECHT,
1/ JEAN FRANCOIS V AELST,/,Boekverkoper/Boekdrukker te Dordrecht.
2/ JEAN LUPAERT KOOPMAN/Koren en Mout handel te Dordrecht.
3/CORNELIS ADRIAANS v/d MOLEN Koopman/Thesaurier / Schepen van Dordrecht (FINANCIERT DE BOUW VAN DE PAPIERMOLEN)
OP /25-4-1586 KREGEN ZIJ HET OCTROOI VAN DE RAAD VAN STATEN VOOR 5 JAAR VOOR HET MAKEN VAN PAPIERMOLENS EN HET MAKEN VAN GRIJS/GRAUW/BLAUW/WIT /PAPIER, DIE NIET NAGEMAAKT KAN WORDEN. HET OCTROOI WERD INGESCHREVEN IN HET RESOLUTIEBOEK VAN DE RAAD VAN STATEN (BLZ 58)
(HET OCTROOI KON IN PARTEN WORDEN VERKOCHT)
ANNO/ 1588 WERD DE TWEEDE PAPIERMOLEN GEBOUWD TE DORDRECHT. ,,HET ROODE STEEN,, OP HET VLAK OP HET NIEUWE WERCK DOOR
1/JEAN LUPAERT Handel in Koren en Mout.
2/ADRIAEN JANS BRANDTS Handel in Koren en Mout
Hierbij wil ik melden dat dit geen wetenschappelijk onderzoek is.
Ik heb geen onderzoek gedaan in Notariele Archieven,ook heb ik mij niet uitgebreid verdiept in de complexe materie van de Papier Industrie.
Waar mogelijke heb ik geprobeerd de onderlinge familie banden in kaart te brengen en naar de achtergronden gezocht, van de eigenaren van de Papiermolens.
Historica/Schrijfster H.W.G. v Blokland-Visser / Papendrecht /2022
GEGEVENS:
Wie meer inzicht wilt krijgen in de Papiermolens te Zwijndrecht en Dordrecht in de 17e eeuw kan veel informatie halen uit het boek,
- 1/,,DRAAIENDE WIEKEN EN STAPPENDE PAARDEN ,,
(een overzicht van de molens te Dordrecht)
Door JANNIE ZONDERVAN van HECK en Drs Groll.
(Jaarboek van de Ver Oud Dordrecht)
- 2/,,DE PAPIERMOLENS DEEL I/ DE PAPIERMOLENS IN NOORD NEDERLAND,,
de provincies,
ZuidHolland/ Noord Holland/Zeeland/Utrecht/NoordBrabant/Groningen.
Door H.VOORN in opdracht van de
- 3/,, STICHTING VOOR HET ONDERZOEK VAN DE GESCHIEDENIS DER NEDERLANDSE PAPIERINDUSTRIE,,
Uitgegeven door Drukkerij MEYER te Wormerveer B.V. 1973
STICHTING PAPIERGESCHIEDENIS PRINSEGRACHT 30/ DEN HAAG
- 4/,, DE PAMPIERMAKER/KORENMEULENAAR/ COPERSLAGER,,
Door R.Hardinck./Veluwe.
- 5/ ,,DE OCTROOIEN/,, UITVINDINGEN IN DE NEDERLANDEN IN DE 16e/17e/18e EEUW,,
Door G.Doorman /1940/uitg: Verloren.. /Den Haag.
- 6/www.Molendatabase.org Molens in Nederland.
- 7/www.dordtenazoeker.nl
- 8/ GEGEVENS VAN DE GRAVEN VAN DE AUGUSTIJNE KERK TE DORDRECHT/ door A. Nelemans.
- 9/GEGEVENS VAN DE GRAVEN VAN DE NIEUWKERK TE DORDRECHT/ door A. Nelemans.
- 10/GEGEVENS VAN DE GRAVEN VAN DE GROTE KERK TE DORDRECHT/ door Dh.R W. Nijman.
- 11/GEGEVENS VAN DE DOOP /WAALSE KERK TE DORDRECHT/ R.A.D.
- 12/GEGEVENS VAN DE DOOP EN TROUWBOEKEN TE DORDRECHT /R.A.D.
- 13/1580 Lijst/ 50e/PENNING te DORDRECHT.
- 14/1606 Lijst /VERPONDING te DORDRECHT.
- 15/1626 Lijst /1.000e/ te DORDRECHT. (Bewerkt door ,,ANDRE den HAAN) www.andredenhaan.ismijnpassie.nl.
- 16/ GEMEENTE ARCHIEF DORDRECHT/RAD
- 17/ OUD-RECHTERLIJKE ARCHIEVEN NO. 141/718-720/733/746/752-
- 18/ 754/759/955/1007.
- 19 /NOTARIEEL ARCHIEF/10/11
- 20/ KLEPBOEK/ NO 15.
- 21/ REKENINGEN THESAURIER VAN DE REPARATIEN/ 2964
PAPIERGESCHIEDENIS
Waarschijnlijk een Chinese uitvinding en in de 12e eeuw via de Arabieren/Moren naar Europa gebracht.De Chinese techniek werd aangepast aan de Westerse omstandigheden.
De Chinezen gebruikte hoofdzakelijk /BAMBOE/HENNEP/EN SCHORS V/D MOERBEIBOOM als grondstof voor het maken van PAPIER.
In 793 gebruikte de Arabieren Lompen van kleding uit Linnen voor het maken van papier.
In 1276 werd het PAPIER maken gemechaniseerd in ITALLE, daar werd de HAMERBAK uitgevonden en werden er
SCHEPRAMEN GEBRUIKT, die gemaakt waren, van een houten raam met dicht op een geplaatste fijne coperen draden.
Om het papier schrijfbaar te maken werden de vellen papier door een bad van Dierlijke LIJM getrokken en glad gemaakt met een AGAAT steen.
In 1405 werd de eerste PAPIERMOLEN gebouwd in de Zuidelijke Nederlanden te HOEI.
(afbeelding: de tekeningen bij het octrooi van Ysbrand Jansz. van 1598 op een getijmolen, die ook als papiermolen was bedoeld. (archief Staten van Holland 363)
In 1586 werd de eerst GETIJDE PAPIERMOLEN gebouwd in de Noordelijke Nederlanden in Zwijndrecht door JEAN FRANCOIS v AELST uit Antwerpen.
In 1586 werd de eerst WIND/PAPIERMOLEN gebouwd in de Noordelijke Nederlanden te Alkmaar door JEAN JACOBS DU BOIS uit Antwerpen.
Door de Papiermakers/Boekdrukkers uit Vlaanderen die na 1572 voor de Spanjaarden moesten vluchten ontstond de plotselinge opkomst van de PAPIERMAKERIJ in de Noordelijke Nederlanden.
PAPIERMAKERIJ was een moeilijk ambacht en vereiste een langdurige opleiding.
De PAPIERHANDEL kende IN DE NOORDELIJKE NEDERLANDEN maar een korte opleving door dat, er maar weinig plaatsen in Holland geschikt waren Voor de Papierfabricage.
In GELDERLAND en rondom de ZAANSTREEK bleef de PAPIERINDUSTRIE het langst in werking.
AMSTERDAM/ROTTERDAM en DORDRECHT waren het centrum van de PAPIERHANDEL en EXPORT van PAPIER naar ENGELAND/LEUVEN.
(afbeelding: de Schiedamse papiermolen, detail uit de kaart van J. de Gheyn, 1598)PAPIERMOLENS WERDEN GEBOUWD ALS,
1/ WIND/MOLEN/ WERKEND OP DE WIND.
2/ GETIJDE/MOLEN WERKEND OP EB EN VLOED.
3/ ROS/MOLEN WERKEND MET PAARDEN.
4/ SCHIP/MOLEN WERKEND OP DE STROMING VAN DE RIVIER.
5/ BEEK /MOLEN WERKEND OP DE SPRENGEN/BEKEN VAN DE VELUWE.
DE GETIJDE MOLEN/ TYPE WATERMOLEN IS WAAR BIJ HET SCHEPRAD WORDT AANGEDREVEN DOOR WATER UIT EEN BASIN OF EEN BOEZEM
DE WATERMOLEN WORDT AANGEDREVEN DOOR EEN SCHEPRAD UIT DE BOEZEM OF BASIN HET WATER WORDT DAAR OPGESLAGEN TIJDENS HOOGTIJ/VLOED OP HET HOOGSTE PUNT VAN DE VLOED WERD WERD DE INSTROOMSLUIS GESLOTEN.
DAARNA LOOPT HET WATER WEER WEG DOOR EEN SMALLE UITLAATGOOT WAARIN EEN SCHEPRAD VAN DE MOLEN IS GEPLAATST
DE BOUW VAN EEN GETIJDE MOLEN WAS EEN KOSTBARE ZAAK MET VEEL GRAAF WERK EN ONDERHOUD VAN DE WATERWEGEN EN DE WATERGANG.
HET AANTAL KUIPEN GAF DE GROOTE AAN VAN DE PAPIERMOLEN.
HET MAKEN VAN PAPIER VAN LOMPEN
PAPIER UIT HOLLAND STOND IN HOOG AANZIEN HET PROCEDE VAN PAPIER WERD GEHEIM GEHOUDEN DAT WAS VAN GROOT BELANG.
IEDERE PAPIERMOLEN had zijn eigen opslag met Lompen (FONT DE WANT) en EEN VAST AANTAL PERSONEEL IN DIENST.
IN DE MOLEN WERDEN DE LOMPEN GESORTEERD OP KLEUR EN KWALITEIT EN GEREINIGD EN IN STUKKEN GESNEDEN EN
DAARNA IN KLEINE STUKJES GESNEDEN OF GESCHEURD.
10/ MANNEN DIE SCHEURDERS WERDEN GENOEMD deden het zware werk dat vies en zwaar was.
, ZIJ HAKTE DE ZWAARDERE STUKKEN OP EEN HAKBLOK ZOALS OUD TOUW EN ZEILDOEK, DAT DAARNA IN
DE KAPPERIJ WERD GEDAAN, EEN LANGZAAM DRAAIENDE KUIP MET WARM WATER WAARIN HET DOOR VIER ZWARE BEITELS WERD BEWERKT.
6/ TOT 8/ VROUWEN WERKTEN OP ZITBANKEN IN DE PAPIERMOLEN, WAAR ZIJ DE KNOPEN / HAKEN / OGEN EN NADEN VERWIJDERDEN,VAN DE LOMPEN, DAT DAARNA IN KLEINE STUKJES WERD GESCHEURD.
7/DAARNA IN EEN ROND DRAAIENDE KUIP WERD GEDAAN DE HAMERBAK GENOEMD DIE GEVULD WAS MET WATER EN LOOG EN SODA
8/ DAARNA VERWARMD EN TOT VEZELPAP/PULP VERWERKT, DIT PROCES DUURDE UREN.
 (afbeelding: De Papiermaaker) |  (afbeelding: de boekdrukker) |
9/ DAARNA WERD MET EEN SCHEPRAAM
VAN HOUT MET EEN BODEM VAN FIJN GAAS VAN KOPERDRAAD,
DE VEZELPAP MET DE HAND GESCHEPT EN TOT EEN VEL PAPIER GESCHUD.
10/DOOR HET SCHEPRAAM GOED TE SCHUDDEN ZODAT DE PULP/VEZELPAP GOED WERD VERDEELD EN TOT VELLEN PAPIER WERD GEZEEFD
11/ HET VEL WERD OP HET VILT GELEGD TOT C A 120 VELLEN.
12/ DAARNA GEPERST OM HET WATER TE VERDRIJVEN.
13/ HET PAPIER WERD TUSSEN DE VILTEN UIT GEHAALD
14/ DAARNA WERD HET WEER GEPERST.
15/DAARNA WERD HET PAPIER GEDROOGD IN EEN AFZONDERLIJKE RUIMTE.
16/ WANNEER HET PAPIER WAS GEDROOGD WERD HET DOOR EEN BAD VAN DIERLIJKE LYM GETROKKEN.
17/HET LYM WERD DOOR DE PAPIERMAKERS ZELF GEMAAKT IN EEN LYMKETEL
IN EEN APPART LYM HUISJE, DIT WERD GEDAAN OM HET PAPIER SCHRIJFBAAR TE MAKEN.
18 /DAARNA ONDER DE LYMPPERS GEPERST EN ZO NODIG TE DROGEN GEHANGEN.
19/ DAARNA GEPOLIJST MET AGAATSTEEN OM HET PAPIER GLAD TE MAKEN.
20/DE VILTEN WAREN BELANGRIJK ONDERDEEL VOOR HET PERSEN VAN PAPIER.
DE PAPIERMAKERS SNEDEN ZELF DE VILTEN VOOR ELKE MAAT PAPIER
VILTEN WAREN UIT KARSAAY GEMAAKT (EEN GEWEVEN WOLLEN STOF) (GROF GEKEPERD LAKEN) DAT IN ROLLEN WERD GELEVERD.
ANNO 1586 WERD DE EERSTE/GETIJDE PAPIERMOLEN IN DE NOORDELIJKE NEDERLANDEN GEBOUWD TE ZWIJNDRECHT WEST/ AAN DE MAAS
(bleef tot 1594 in werking) door,
(Hans) FRANCOIS van AELST.
Koopman/Papierhandel/Boekdrukker te Dordrecht.
Vluchtte in ca 1584 uit Antwerpen met zijn gezin naar Dordrecht.
Met zijn kennis van Papiermaken zag hij een kans om de Eerste Papiermolen in de Noordelijke Nederlanden te bouwen samen met,
JEAN LUPAERT
Koopman/Koren en Mouthandel te Dordrecht
Vluchtte ca 1575 uit Antwerpen en was eigenaar van een Korenmolen op het Vlak van het Nieuwe Werk te Dordrecht.
In 1586 vroegen zij OCTROOI aan bij de RAAD v STATEN van HOLLAND voor het stichten van Papiermolens.
Op 25 april 1586 werd dit verzoek toegekend en in het RESOLUTIEBOEK van de (RAAD VAN STATEN VAN HOLLAND (ingeschreven/ Pagina/58/).
VOOR HET MAKEN VAN GRAUW PAPIER voor het maken van grauw papier
van de plannen om samen de papiermolen te gaan bouwen kwam weinig terecht.
JEAN FRANCOIS van AELST beschikte over te weinig financiele middelen en JEAN LUPAERT zag af van verdere samen werking maar behield wel het Octrooi om een PAPIERMOLEN te mogen bouwen
.(DELEN VAN HET OCTROOI WAREN IN PARTEN TE VERKOPEN)
JEAN FRANCOIS v AELST zocht binnen de stad Dordrecht naar een persoon die hem financieel wilde steunen en mee wilde investeren in de bouw van de papiermolen.
Hij kreeg mede werking van CORNELIS ADRIAANS v/d MOLEN Koopman en Thesaurier van Reparatien te Dordrecht en eigenaar een Zoutziederij te Zwijndrecht/oost DIE DE BOUW VAN DE PAPIERMOLEN BEKOSTIGDE
Er werd besloten om een /getijde /papiermolen te bouwen in SCHOBBELANDS AMBACHT (ZWIJNDRECHT/WEST) met toestemming van,
MAARTEN ADRIAANS ,,HEER VAN SCHOBBELANDSAMBACHT,,
De bouw kon beginnen maar door gebrek aan financiele middelen
hield JEAN FRANCOIS van AELST het in 1589 voor gezien en vertrok hij met achterlating van schulden uit Dordrecht naar TIEL met zijn gezin en samen met GERRIT VERSTAPPEN een papierhandelaar /Drukker uit Antwerpen te Dordrecht, om daar een GETIJDE PAPIERMOLEN in de Waal te bouwen.
in 1590 vertrok JEAN FRANCOIS van AELST naar ARNHEM om daar
in 1591 een BEEK PAPIERMOLEN / te bouwen
Op 2-5-1589 werd het OCTROOI voor HET MAKEN VAN PAPIER/ 5 jaar verlengd en werd een nieuw OCTROOI gegeven voor 5 jaar voor het maken van
WIT PAPIER/
GRAUW PAPIER/
BLAUWPAPIER
EIGENAREN VAN DE EERSTE PAPIERMOLEN IN NOORDELIJKE NEDERLANDEN te ZWIJNDRECHT (1586-1594)
1586 JEAN LUPAERT.
1588 JEAN/)Francois v AELST.
1588 CORNELIS ADRIAANS v/d MOLEN.
1588 GODELIEVE de LA RAME wed v JEAN v AELST.
1588 FRANCINA BEECKEMAN wed v JEAN LUPAERT
1589 CORNELIS ADRIAENS v/d MOLEN.
1589 FRANCK WILLEMS van MUYLWIJCK
1589 JACOB ANTHONIS den ELLINCK.
1589 FRANCINA BEECKEMAN WED: VAN JEAN LUPAERT
In 1594 werd DE PAPIER MOLEN TE ZWIJNDRECHT VERKOCHT MET
DE INBOEDEL, HET LIJMHUISJE/ EN DE SCHUREN, OP HET ERF,
door de eigenaren,
FRANCK WILLEMS VAN MUYLWIJCK.
CORNELIS ADRIAENS VAN DE MOLEN. aan,
GILLIS CORNELIS v REES eigenaar van de Zoutziederij/ 00ST gelegen naast de PAPIERMOLEN te Zwijndrecht.
(NOT/AKTE/ OP19-10 1694) WERD DE INBOEDELVAN HET MOLENHUIS VERKOCHT aan,
JACOB CORSTIAAN MANNEZEE uit Brielle APOTHEKER te Dordrecht.
Hij gebruikte de inboedel om,
In 1595 een GETIJDE PAPIERMOLEN te bouwen in (BRIELLE)
ANNO 1594 WERD DE OUDSTE BESCHRIJVING VAN EEN INTERIEUR VAN EEN PAPIERMOLEN IN NEDERLAND GEMAAKT te ZWIJNDRECHT.
(ARCHIEF/ HOOGHEEMRAADSCHAP /ZWIJNDRECHTSE WAARD /NR.962)
1/ INT DEN EERSTE ALS MEN DE TRAP AF GAAT.
INT TWEEDE GEBINDT: (eiken balk)
Den Persse Mette Cuype.
Den Block daer besyden met een Coperen Craen.
Een Block Mette Haemers Ofte Stampers Metten,
Wendelaers met een Coperen craen.
INT DERDE GEBINDT:
De Pompen metten Buys met twee Wijntonnen met ijzeren banden.
INT VIERDE GEBINDT:
Drie Cuypen,
De Perssen, een Block metten Haemers ofte Stampen metten
Wentelaer met een Coperen craen.
BOVEN OP ZOLDER:
Alle die touwen en de Basten en de Spanten daer men het Papier op Hanckt ende Droocht.
(Hoe summier en onduidelijk en onvolledig het inventaris ook is, het is een belangrijk document in de geschiedenis van onze Papierindustrie)
Van de Aandrijving worden genoemd, het Waterrad met Schijfloo.
(de Schijven met Kammen en Dollen die de beweging van de As overbrengen op de werktuigen Bevestigd aan een As
(afbeelding: 'Boven op zolder met alle Touwen, en de Basten en Spanten, waar men het papier op Hanckt en Drooght')
MET PAPIER MAKEN WERD VEEL WATER GEBRUIKT
Het Zoute Buiten Water was natuurlijk voor de Papierfabricage ongeschikt.
Voor de Zoetwatervoorziening en Reininging diende de Pomp met Buis de Twee Wijntonnen en een Water Bak met Kraan.
De Lompen werden Vervezeld door Langdurig Stampen met Houten Hamers.
Daarvoor beschikte men over Twee Blokken (Bakken) genoemd met Hamers of Stampers elk met een Koperen Kraan.
Het Derde Blok zonder Hamers zal wel als reserve onderdeel zijn bedoeld.
De Twee Stellen Hamers werden als gebruikelijk door een Wentelas aangedreven.
EEN SCHEPKUIP /WAAR DE NAT PERS NAAST STOND.
DE DRIE KUIPEN,
In het Vierde Gebint zullen voorraad Kuipen zijn geweest.
De daarbij genoemde Persen waren waarschijnlijk de Droog en Pakperssen.
Het Papier werd op Zolder op Touwen gedroogd die tussen de Basten waren gespannen.
ANNO/ 1588 WERD DE 2E PAPIERMOLEN ,,DE ROODE STEEN,, TE DORDRECHT GEBOUWD (Deze bleef tot 1611 in werking)
EEN ROSMOLEN MET TWEE PAARDEN door,
JEAN LUPAERT ½ Part/ Koren en Mout Handelaar te Dordrecht en
ADRIAEN JANS BRANDTS ½ Part/ Koren en Mout Handelaar te Dordrecht.
Gebouwd beneden aan de Wal op het VLAK op HET NIEUWE WERK.
Met het OCTROOI dat, JEAN LUPAERT SINDS 1586 in bezit had,
voor het maken van PAPIERMOLENS.
In 1589 overlijden de beide eigenaren / tijdens de Bouw.
OP 2 MEI 1589 GING HUN OCTROOI
NAAR DE TWEE WEDUWEN
FRANCINA BEECKEMAN weduwe van JEAN LUPAERT ½ part en
STEPHANIA van der VOORT weduwe van ADRIAEN JANS BRANDTS ½ part
2-/,,DE ROODE STEEN,,
Op /21-8-1593 verkopen zij samen de ROS/PAPIERMOLEN,
,, DE ROODE STEEN,, (MET EEN FONT DE WANT EEN OPSLAG VOOR LOMPEN DAT OP HET ERFSTOND, VOOR HET MAKEN VAN PAPIER) aan,
ANTHONIS JACOBS den ELINCK ½ Part Koren Handel te Dordrecht.
/ NICOLAAS JANSZ CRUYDENIER ½ Part koopman te Dordrecht.
3 /,,DE ROODE STEEN,,
Op/ 18-1-1595 verkopen zij samen ,,DE ROODE STEEN,, voor f 3.250
MET HET ERF ERNAAST aan,
ANDRIES van ROON /de ROOY Wijnhandelaar te Dordrecht.
Deze moest wegens schulden ,,DE ROODE STEEN,, als onderpand geven aan GEBR van CASTEREN Wijnhandelaren te Dordrecht.
-4 /,,DE ROODE STEEN,,
Op/ 11-11-1595 verkoopt hij ,,DE ROODE STEEN,, aan
GEBR JACQUES en FRANCOIS van CASTEREN Wijnhandelaren te Dordrecht.
5 /,,DE ROODE STEEN,,
Op/ 6-10-1610 VERKOPEN de GEBR van CASTEREN voor f 1.460
,,DE ROODE STEEN,, aan
WILLEM van LIEFELT/LIESFELT ½ Part
(lid v/d Raad v Dordrecht) en
ANTHONIS den ELINCK ½ Part koopman te Dordrecht.
6 /,,DE ROODE STEEN,,
IN 1610 komt /WILLEM v LIESFELT in de schulden er volgt een publieke verkoop
Op/ 23-4-1611 verkoopt de curator JACOB STOOP Dirckz ,,DE ROODE STEEN,, voor f 1.460 aan
DIRCK JANS v HOEUFT ½Part /Coperhandel te Dordrecht. en
SYMON CORNELISZ GHESEL ½ Part/ Lakenhandelaar te Dordrecht.
7/,,DE ROODE STEEN,,
werd omstreeks 1610/1614 verbouwd tot COPERMOLEN door
DIRCK JANS HOEUFT Coper/ijzer handelaar te Dordrecht. samen met
De Coperhandelaren /aandeelhouders,
JAN van HOUBRAECKEN te Dordrecht.
JAN CLOCK te Amsterdam.
BALTHASAR de MUNTER te Amsterdam.
GERRIT MAERTENS te Rotterdam.
JAN WEYDEMAN te Rotterdam.
(eigenaren van de tot COPERMOLEN omgebouwde PAPIERMOLEN te Schiedam)
| transportakte Straat: Merwedegrond (achter de boezem van de kopermolen) Datum akte: 27-11-1629 Naam eigenaar: Actum den xxvii November 1629. Dat voor ons quam dheere Mr. Mathijs Berck, Secretaris deser Stede als d'actie hebben(de) van Sr. Joseph Coijmans man ende voocht van Jouffr. Dorothea Berck sijnen compts zuster cedeert aen Naam koper: de heere Mr. Bartholomeus van Segwaert Soort eigendom: (1) de helft in seker gorseken soo vem(?) en(de) uijt tsesinge(?) diepwers streckende is leggen(de) opden gront van(de) Merwede achter de boesem van(de) Copermeulen van Sr. Dirck Heuft waer van de wederhelft den voorn. Segwaert is competerende; |
8/ De naam ,,DE ROODE STEEN,, BLEEF BEWAARD.
KOOPMAN VRIESENDORP te Dordrecht BOUWDE IN DE HOGE NIEUWSTRAAT EEN HUIS MET DE NAAM ,,DE ROODE STEEN,,
ANNO 1589/ werd TE HENDRIK IDO AMBACHT een ,,GETIJDE PAPIERMOLEN,, gebouwd (bleef tot 1594 in werking) door,
FRANCINA BEECKEMAN,/ wed van JEAN LUPAERT.
Op 2-5-1590 verkoopt zij een deel van haar rechten/Octrooi aan,
JACOB ANTHONIS den ELINCK/ koopman te Dordrecht 1/3 part.
JASPER v TROYEN / Boekdrukker te Dordrecht.1/3part.
NICOLAES 'T SERAETS / Koopman te Dordrecht 1/3 part.
Op 2-5 1594/ werd de papiermolen opgeheven met toestemming v/d Staten Generaal en overgenomen door
NICOLAES 'T SERAETS/ koopman te Dordrecht.
In 1596 werden de onderdelen van de papiermolen gebruikt voor de bouw van de PAPIERMOLEN te Schiedam door de Kooplieden uit Dordrecht,
NICOLAES TSERAETS
JASPER VAN TROYEN GORISZ
JACOB THONIS den ELINCK
ANNO 1590/ werd TE TIEL een ,,DE SCHIP/PAPIERMOLEN,, gebouwd op de stroom van de rivier de Waal (deze bleef in werking tot 1591) door
JEAN FRANCOIS v AELST en GERRIT VERSTAPPEN Kooplieden uit Dordrecht.
Op 31-1-1590 kregen,
JEAN van AELST en GERRIT JANS VERSTAPPEN toestemming van de stad Tiel,om een SCHIP/ PAPIERMOLEN te bouwen op stroom van de Waal, op voorwaarde dat daar geen schade kwam aan de dijk.
In 1591 is DE SCHIP/PAPIERMOLEN gezonken door een aanvaring met een schip Op 2-12-1591/ werden de goederen uit de PAPIERMOLEN verdeeld door de eigenaren
ANNO 1592 /werd te ARNHEM/ DE BEEK/ PAPIERMOLEN ,,REINOORT,, gebouwd als EERSTE PAPIERMOLEN OP DE VELUWE, BIJ DE SINT JANS BEEK BUITEN DE POORT door,
JEAN FRANCOIS v AELST
OP 16-11-1591 / kreeg hij voor 10 jaar OCTROOI van de RAAD v ARNHEM voor de bouw van PAPIERMOLENS.
Kort erna is JEAN FRANCOIS v AELST overleden en nam zijn weduwe
GODELIEVE de RAME het OCTROOI over.
OP /7-9-1593/KREEG ZIJ TOESTEMMING OM DE PAPIERMOLEN in ARNHEM
AF TE BOUWEN
(GEMEENTE ARCHIEF ARNHEM Raetsignaeten no.7,8.
ANNO/1596 /werd TE OUD BEIJERLAND DE GETIJDE/PAPIERMOLEN
gebouwd (deze bleef tot 1616 in werking) door,
JACOB en FRANCOIS van CASTEREN Wijnhandelaren te Dordrecht en
eigenaren van de de PAPIERMOLEN ,,HET ROODE STEEN,, te Dordrecht.
OP/ 24-3 1596 /kregen zij consessie voor de bouw van de PAPIERMOLEN van, GEORGE EVERHARDT/ GRAAF van SOLMS /HEER van MUNSTERBERG SONNEWALT en BEIJERLAND.
(afbeelding: problemen waterschappen heemraden),,PROBLEMEN MET DE WATERSCHAPPEN EN HET POLDERBESTUUR,,
1/Na Jaren van problemen met de HOOG HEEMRADEN IN BEIJERLAND.
2/HET SABOTEREN DOOR LANDEIGENAREN VAN DE WATERLOPEN.
3/HET ONKLAAR MAKEN VAN DE SLUIZEN DOOR HET POLDER BESTUUR TEGEN
4/HET GEBRUIK VAN WATER UIT HET SPUI.
5/In 1616 WERD DE PAPIERMOLEN STILGEZET EN VERKOCHT.
(afbeelding: kaart met de Vlaardingerdijk (Schiedam))ANNO /1598 / werd te SCHIEDAM DE GETIJDE WATERMOLEN/ OMGEBOUWD TOT,, PAPIERMOLEN,,.
(deze bleef in werking tot 1613) door,
NICOLAES TSERAETS Koopman te Dordrecht.
JASPER VAN TROYEN Koopman/ Drukker te Dordrecht.
JACOB ANTHONIS DEN ELINCK /koopman te Dordrecht.
1/ IN 1696 werd EEN WATERMOLEN gebouwd door
CORNELIS CLAES de JAGER, bij de VLAARDINGER POORT voor het malen van KOREN/ OLIE EN/ HENNEP
(DE WATERMOLEN IS TE ZIEN OP DE PLATTE GROND VAN SCHIEDAM uit 1598) getekent door JAQUES v CHEYN bij de Vlaardinger Straat die in vebinding stond door een SPUIKANAAL met het open buiten water.
,,DE OUDSTE AFBEELDING VAN EEN GETIJDE MOLEN/ LATER EEN PAPIERMOLEN,,
2/ OP/27-12 1595 werd CONSENT aangevraagd bij het Vroedschap van Schiedam,
3/ Op /5-1-1596/ werdt vrijheid van BELASTINGEN verleend.
4/ Op/ 17 -2-1596/ werd het CONSENTgegeven voor de bouw van de WATERMOLEN
OP HET ERF BIJ DE VLAARDINGER POORT OP HET ERF VAN
CORNELIS CORNELISZ BOERTGEN
5/ Het erf werd gekocht voor f 1.200 de helft werd betaald door
NICOLAAS TSERAETS ½ 600- Koopman te Dordrecht en
JACOB ANTHONIS DEN ELINCK Koopman te Dordrecht.
JASPER V TROOYEN Koopman/ Drukker te Dordrecht.
HEYNDRICK PIETERS STERRENBURGH ¼part f 300, Burger te Schiedam.
CORNLIS CLAES JAGER ¼part f 300, Burger te Schiedam.
6/ Op 19-3- 1598/werd het OMGEBOUWD TOT GETIJDE PAPIERMOLEN.
zij kregen het OCTROOI voor 10 JAAR van DE STATEN VAN HOLLAND voor het maken van een
,,PAPIERMOLEN,, DIE DOOR EEN SPUIKANAAL IN VERBINDING STOND MET OPEN WATER.
7/DE ONDERDELEN VOOR DE PAPIERMOLEN kwamen uit de in 1594 op geheven papiermolen te HENDRIK IDO AMBACHT die was gekocht door
NICOLAES TSERAETS Koopman te Dordrecht en
JASPER v TROYEN Koopman/ Drukker te Dordrecht.
JACOB ANTHONIS den ELINCK Koopman te Dordrecht.
8/,,PROBLEMEN MET DE WATERSCHAPPEN HOOG HEEMRAADSCHAP DELFLAND,,
HET WAS TE VOORZIEN DAT DE HEEMRADEN VAN DELFLAND PROBLEMEN ZOUDEN GEVEN BIJ DE BOUW VAN DE PAPIERMOLEN
(afbeelding: problemen waterschappen hoogheemraden)9/ Op 23-12- 1596 /waarschuwden de HEEMRADEN VAN DELFLAND dat de PAPIERMOLENOP VASTE TIJDEN STIL MOEST STAAN, MAAR DE STAD SCHIEDAM VERZETTE ZICH HIER TEGEN.
10/ EIGENAREN VERKOPEN HUN PARTEN VAN DE PAPIERMOLEN
Op 6-4-1598/ verkopen de eigenaren hun parten.
1/ CORNELIS CLAES JAGER ¼ Part burger te Schiedam.
2/ HEYNDRICK PIETER STERRENBURG ¼ Part/ Burger te Schiedam.
3/ JAN WILLEMZOON van HAARLEM ¼ Part/ burger te Schiedam.
In 1607 staat op de verpondings lijst, dat de PAPIERMOLEN in eigendom was van o.a PIETER PIETERZ v/d BURCH Burgemeester van Schiedam.
11/VERKOOP VAN DE PAPIERMOLEN TE SCHIEDAM
OP 18-5-1613/ wordt de papiermolen voor
f 8.300 Carolus gulden VERKOCHT door DE EIGENAREN
1/ NICOLAES TSERAETS ½ Part Koopman te Dordrecht.
2/ JAN WILLEMS van HAARLEM /BURGER TE SCHIEDAM ¼ Part
3/ ANNITKEN ARENTSdr wed van PIETER JANS v/d BURCH ¼ Part
Houtkoper te Schiedam aan,
Coperhandelaren uit Amsterdam en Rotterdam.
JAN CLOCK /Coperhandel te Amsterdam.
BARTHELOMEUS de MUNTER/Coperhandel te Amsterdam.
GERRIT MAARTENS /Coperhandel te Rotterdam.
JAN WEYMANS Coperhandel te Rotterdam.
Zij verbouwen de PAPIERMOLEN tot een een COPERMOLEN,
GEMEENTE ARCHIEF SCHIEDAM
Verpondings Kohieren/ 791/,804. / Giftboeken 331/,334 Vroedschap/ 1/,2.
Anno 1595/ werd te BRIELLE DE GETIJDE PAPIERMOLEN gebouwd.
(bleef in werking tot 1630/1626 ) door,
JACOB CORSTIAAN MANNEZEE uit Brielle, Apotheker te Dordrecht.
.1594/ koopt hij de inboedel van de PAPIERMOLEN TE ZWIJNDRECHT VAN GILLIS CORNELIS REES eigenaar van de Zoutziederij gelegen naast de PAPIERMOLEN.
1/ In 1594 heeft hij het OCTROOI om een PAPIERMOLEN te bouwen gekocht van,
FRANCK WILLEMS v MUYLWIJCK mede eigenaar van de PAPIERMOLEN te Zwijndrecht
2/.OP/ 10-1-1595 kreeg hij toestemming,
De PAPIERMOLEN TE BOUWEN aan ,
3/ DE OOSTZIJDE VAN DE HAVEN / VAN HET HUIS ,,DE LUCHTIGE MAN,,
Het Stads bestuur van Brielle bepaalde hoe de PAPIERMOLEN er uit moest zien.
4/ DE VOOR ZIJDE EN DE ZIJKANTEN MOESTEN VAN STEEN ZIJN.
5/ DE ACHTERKANT MOEST VAN KEGEL STEEN ZIJN (KIEZELWERK)
6/ DE VOORKANT MOEST DE VORM KRIJGEN VAN DRIE TOT VIER VLAAMSE GEVELS ELK MET EEN KRUISKOZIJN EN GEDEKT MET EEN HARD DAK.
7/.OP /2 11-1601/WERD HET OCTROOI VAN DE STATEN VAN HOLLAND AF GEGEVEN.
,,EEN WATERMOLEN DIE GESTADIG EN SONDER OPHOUDEN MET SEYN EIGEN WATER SEYN WERK ZOU DOEN, GESCHIKT VOOR HET MALEN/BREKEN OF SLAAN VAN ALLERHANDE GOEDEREN.
8 /FEBR 1604 WERD ONDANKS DE VELE TEGENWERKING VAN HET STADSBESTUUR DE PAPIERMOLEN GEBOUWD.
(afbeelding: problemen stadbestuur)9/ IN 1630/1637 wordt de PAPIERMOLEN NOG GENOEMD OP DE LIJST VAN DE 50e PENNING/ eigenaar is DIRCK CASPERS VAN HET PAPIERMAKERSHUIS.
10/GEMEENTE ARCHIEF BRIELLE.
Resolutieen Magistraat.
Kohieren 50e penning op de Huizen.
ANNO/1595 werd te MIDDELBURG / DE WINDPAPIERMOLEN GEBOUWD
(deze bleef tot 1604 in gebruik)door
GREGORIS GILLIS Handelaar in Coper en IJzer te Dordrecht.
1/ Op /27-6-1595 kreeg hij OCTROOI voor 10 jaar van de STATEN VAN HOLLAND.
2/ Hij kreeg hij van de stad een WEITJE BUITEN ,,DE SEGEER,,POORT VOOR DE BOUW VAN DE PAPIERMOLEN.
3/ In 1604 verkoopt hij de PAPIERMOLEN aan
JACQUES VERHOLEN EN JAN HENDRICX CRUYDENIER kooplieden te Dordrecht?
ANNO 1597 /werd te VELP de BEEKWATER /PAPIERMOLEN gebouwd door
GERRIT VERSTAPPEN /uit Dordrecht.
ANNO 1740 /DORDRECHT/ WINDPAPIERMOLEN ,,NOORD HOLLAND,,
MET HUIS EN ERF AAN DE WESTZIJDE VAN DE RIEDIJKS POORT te Dordrecht
1/ bij de Hoefijzerstraat in eigendom van ARY JONGBLOET.
2/ In 1740 voor f 600,- in onderpand.
3/ OP 3-8 1740 in bezit van JOHANNA JANS BAES weduwe van ARY JONGBLOET
4/ Op 8-3-1743 in bezit van ARY JANS JONGBLOET.
5/ OP 15-10-1744 verkocht aan CORNELIS du PRE ZEGERS.
6/ In 1744 verkocht aan MELIS VAN HOUWELINGEN.
EIGENAREN VAN DE WIND PAPIERMOLEN ,,NOORD HOLLAND,, AAN DE RIEDIJK TE DORDRECHT.
1740 ARY JONGBLOEDT.
1744 MELIS V HOUWELINGEN.
1744 CORNELIS DU PRE.
DORDRECHT/ CENTRUM VAN DE PAPIERHANDEL 1610/1640
Na de mislukking van zijn Schiedamse PAPIERMOLEN en PAPIERHANDEL legde NICOLAAS TSERAERTS Koopman te Dordrecht zich toe op de PAPIERHANDEL, samen met JAN CABELIAU Koopman te Dordrecht,
OP DE HANDEL IN GRAUW PAPIER MET,
GODELIEVE DE LA RAME weduwe van JEAN FRANCOIS van AELST
Op/ 14-9- 1610/ wordt een Not/Akte opgemaakt te Dordrecht,(RAD)
van een overeenkomst tussen
NICOLAES TSERAETS PAPIER KOOPMAN TE DORDRECHT en
GODELIEVE DE LA RAME weduwe van JEAN FRANCOIS van AELST eigenares van PAPIERMOLENS TE Arnhem.
Het was hem verboden te handelen met andere Papier Handelaren
TE VERHANDELEN
DE VOLLEDIGE PRODUCTIE VAN GRAUW PAPIER VAN HAAR PAPIERMOLENS
TE ARNHEM GEDURENDE 2 JAAR.
DE VERKOOPSTER KREEG,
14 STUIVERS PER RIEM (PAPIERMAAT)
28 STUIVERS VOOR HET BRUINPAPIER.
54 STUIVERS VOOR LEUVENS PAPIER.
54 STUIVERS VOOR DUBOIS PAPIER.
GODELIEVE DE LA RAME HIELD ZELF HET RECHT PAPIER TE LEVEREN NAAR EMMERICK.
NIJMEGEN.
KLEEF.
OP/ 3-2-1612 /wordt een Not/ Akte opgemaakt te Dordrecht (RAD)
van een overeenkomst tussen,
JAN JANS CABELIAU PAPIERKOOPMAN TE DORDRECHT met,
DAVID CARPENTIER PAPIERKOOPMAN TE LONDEN.
VOOR DE VERKOOP VAN 2 JAAR van GRAUW PAPIER,
DAT WERD GELEVERD DOOR ZIJN PAPIERMOLEN MET 5 KUIPEN TE VELP.
OP/ op 19- 10 -1613 wordt een Not/ Akte opgemaakt te Dordrecht (RAD) van een contract tussen,
JAN JANS CABELIAU PAPIERKOOPMAN te Dordrecht met,
NICOLAES TSERAETS PAPIER KOOPMAN te Dordrecht.
voor 20 maanden om 18 RIEM (PAPIER MAAT) GRAUW PAPIER te verschepen, naar ENGELAND samen met,
DAVID de CARPENTIER PAPIERKOOPMAN TE LONDEN EN
FRANCOIS JANS van AELST PAPIERKOOPMAN TE APELDOORN.
IN 1636 WAS JAN JANS CABELIAU DE GROOTSTE HANDELAAR IN PAPIER IN NEDERLAND MET ZIJN PAPIERMOLENS TE
ARNHEM.
RENKUM.
ROZENDAAL.
VELP.
APELDOORN.
TUSSEN 1610 EN 1640 WAS DE EXPORT VAN PAPIER 9000 RIEM(MAAT)PER JAAR.
DE AKTEN GEVEN AAN DE GROTE OMVANG VAN DE EXPORT HANDEL IN BRUIN EN GRAUW PAPIER VOORNAMELIJK NAAR ENGELAND VIA DORDRECHT.
,,PAPIER UIT HOLLAND STOND IN HOOG AANZIEN,,
HET PROCEDE PAPIER WERD GEHEIM GEHOUDEN DAT WAS GROOT BELANG ,,SOORTEN PAPIER,,
TRIRADEL.
SPAR/ van NAALDBOMEN.
ADELAER /PAPIERGELD.
HARTSHOORN /PAPIER.
LELIE/ PAPIER MET EEN WATERMERK.
LEEUW/PAPIER.
SCHRENS/PAPIER SAMENGESTELD UIT OUD PAPIER BOIS PAPIER.
BOIS PAPIER / VAN BOMBAST GEMAAKT.
TWIJNDERS PAPIER/ voor het INPAKKEN VAN GAREN.
BIJBELDRUK PAPIER/ DUN ONDOORSCHIJNEND PAPIER VOOR HET DRUKKEN VAN BIJBELS
BLAUWPAPIER/ GEKLEURD PAPIER VOOR HET VERPAKKEN VAN SUIKERBRODEN.
BOTERPAPIER / GRAUW INPAKPAPIER VOOR BOTER.
GRAUWPAPIER /DONKER GEKLEURD PAPIER PAKPAPIER ,
GEBRUIKT VOOR MASSA DRUK, HET HAD GEEN VERDERE BEHANDELING NODIG EN werd ingepakt door de REEMAKER.
GRIJS PAPIER / GRIJS GEKLEURD.
PAPIER GELD/ voor het drukken van PAPIERGELD (Bankbiljetten)
IN 1640 GEEFT DE NEDERLANDSE BANK PAPIERGELD(BANKBILJETTEN)UIT,
HET ZO GENAAMDE WISSELGELD/SCHULD BEKENTENIS.
DOOR HET GEBRUIK VAN PAPIER GELD,
KWAM ER EEN TOENAME VAN DE DRUK VAN WIT PAPIER IN DE DRUKKERIJEN.
SCHRIJFPAPIER WERD MEERDERE MALEN GEPERST,
DAARNA GESORTEERD/ GETELD/INGEPAKT/
EEN RIEM WAS HET ZWAARST MET 1000 VEL PAPIER.
BESTOND UIT 480 /500 VELLEN GEBONDEN MET EEN KOORD.
HET BOVENSTE BLAD WERD BEDRUKT MET HET MERK VAN DE FABRIKANT.
(c) Papendrecht H.W.G. van Blokland-Visser, augustus 2017, juni+september 2018, maart 2020, december 2020, november 2022.