Aanmelden | Contact
Doorzoek de bronnen

Dordrecht en de invloed van de Zuid Nederlandse vluchtelingen uit o.a. Luik/Brabant/Vlaanderen en Wallonie in de periode 1572/1650

Samengesteld door historica/schrijfster H.W.G. van Blokland-Visser (Papendrecht 2017-2022)
E-mail: hwg.blokland-visser@ziggo.nl

Bij gebruik van gegevens van de website vermeld dan:
"mw. H.W.G. van Blokland-Visser, Papendrecht (website: blokland-visser.dordtenazoeker.nl)"

2a. KOMST WAPENHANDELAREN EN WAPENSMEDEN UIT WALLONIE/VLAANDEREN

DE KOMST VAN WAPENHANDELAREN EN WAPENSMEDEN UIT WALLONIE/VLAANDEREN NAAR DORDRECHT IN DE PERIODE 1572/1650


Dordrecht kreeg vanaf 1572 de Wapenhandelaren en Wapensmeden uit Wallonie/Vlaanderen binnen haar muren, die op de vlucht waren voor de Spanjaarden. Zij brachten voor Dordrecht, de kennis van Wapenhandel en Wapenindustrie mee en Dordrecht zou uitgroeien tot een Centrum van de Wapenhandel/ Wapenindustrie en Wapenopslag met enkele Groothandelaren in wapens de families o.a.
TRIP / DE GEER / HELLINCX /DE LAIRESSE /LAMBINON.
Het grootste motief van de Wapenhandelaren om te vluchten, naar het veilige en gastvrije Noord Nederland was de Vrijheid van Religie en Handel.

INFORMATIE UIT:
  • ,,DE TRIPPEN IN DE 17E EEUW,,
    Een Studie over Ondernemerschap op de Hollandse Stapelmarkt
    door Dr. P.W.Klein/1965
    HOOFDSTUK IV ,,DE WAPENHANDEL te DORDRECHT,, in de 17e eeuw
    1. Begin Wapenhandel v ELIAS JACOBSTRIP (1570/1636) te Dordrecht/ blz 208
    2. Import Engels geschut/ blz 210.
    3. Import Duits geschut /blz 218.
    4. Wapenhandel familie TRIP.
    Kogels/Buskruit/Salpeter en Geschut gieterij/ blz 232.
    5. Compagnie v Handel in Wapens/ blz 247.
    ELIAS JACOBS TRIP (1570/1636)
    PIETER CORNELIS TRIP (1579/1655)
    LOUIS de GEER Jr (1587/1652)
  • ,,STAAT VAN OORLOG,,
    Wapenbedrijf en Militaire Hervorming in de Republiek der Nederlanden
    1585/1621 door Michiel de Jong (Proefschrift /Leiden)
  • ,,HET ARSENAAL VAN DE WERELD,,
    Nederlandse Wapenhandel in de Gouden Eeuw,,
    door J.P. Puype en M v/d Hoeven /A'dam 1993.
  • ,,IJZER,, DE GESCHIEDENIS VAN EEN MACHTIG MATERIAAL,,
    door Dik Nas /uitgave van /Het IJzermuseum te Ulft.
  • ,,OCTROOIEN VOOR UITVINDINGEN IN DE NEDERLANDEN IN
    DE 16e 17e EN 18e EEUW,,
    door G.Doorman /1940 /Martinus Nijhof.
  • website www.dordtenazoeker.nl
  • ,,HANDLEIDING VOOR ONDEROFFICIEREN,,
    Theoretische handleiding en wetenschappen der Artillerie
    door W.F. Bencher 1e Lt Artillerie /1833.
  • ,,VAN DER STEDE MUERE,,
    Beschrijving van de Stadsmuren van Dordrecht
    door J.Hendriks en J.Koonings
    (jaarboek 2000/ Ver Oud Dordrecht)

Hierbij wil ik vermelden dat dit geen wetenschappelijk onderzoek is en ik geen onderzoek heb gedaan in Notariele Archieven. Ik heb mij niet verdiept in de complexe Materie van de Wapenindustrie.
Het is een raamwerk van aanknopingspunten voor verder onderzoek naar de invloed op Dordrecht, door de komst van de vele vluchtelingen uit Wallonie/Vlaanderen, die zich tussen 1572/1650 in Dordrecht vestigden. Mijn uitgangspunten waren de vele gegevens over de Wapenhandel te Dordrecht uit ,,DE TRIPPEN IN DE 17E EEUW,, door Dr. P.W. Klein.
H.W.G. van Blokland-Visser.

1475 BOMBARDEN EN HARNASSEN

In de 14e eeuw kwam door technische verbetering van het gebruik van Watermolens in de Zuidelijke Nederlanden een betere verwerking van het IJzer. In 1475 kwam door de uitvinding van de Hoogovens de (METHODE WALLONE) een betere verwerking van IJzer. Er konden grotere Kanonnen worden gemaakt de zgn. BOMBARDEN en betere HARNASSEN en steeg de Wapenhandel.
Centrum van de Wapenindustrie was bij HANS POPPENRUYTER in Mechelen.

1543 IJZEREN GOTELINGEN /HALVE SAKERS /SCHEEPSGESCHUT UIT ENGELAND

Toen KONING HENDRIK VIII van Engeland aan de macht kwam, in 1509 realiseerde hij, dat de wapens sterk waren verouderd. Er was behoefte aan een permanente Marine en de bouw van nieuw schepen voor de Marine. In 1509 besteld hij in Mechelen bij de Grootmeester Wapensmid HANS POPPENRUYTER (Geb. ca 1455 te Neurenberg / overl. 1534 te Mechelen)
140 bronzen kanonnen voor zijn nieuwe vloot en voor verdediging van de kust. Maar er was meer geschut nodig en daarom ging hij op zoek naar het maken van goedkoper Geschut
In 1541 werd WILLIAM LEVETT (1495/1554 te Hollington/Sussex) in dienst van Hendrik VIII aangesteld als Directie van ROYAL IRON WORKS in NEW BRIDGE.
William Levett combineerde kennis van twee experts in de IJzerindustrie.

De beste BRONSGIETER van Hendrik VIII /PETER BAUDE (uit Franrijk)
De beste IJZERGIETER van Hendrik VIII /RALPH HOGGE.
In 1543 werd de eerste inzetbare IJzeren kanon GOTELING van goede kwaliteit gegoten.
In 1545 gaf WILLIAM LEVETT opdracht voor het gieten van 120 GOTELINGEN, in 2 jaar bij de GIETERIJEN in SUSSEX/ KENT/ WALES.
In 1546 beschikte de Engelse Marine over een vloot van 58 schepen.
In 1573 waren er:
8 Gieterijen voor Gotelingen in Sussex.
1 Gieterij voor Gotelingen in Kent.
1 Gieterij voor Gotelingen in Wales.
Geschoolde krachten hielden deze Gieterijen gaande, het waren dure krachten die niet zomaar waren te vervangen.
In 1590 levert Engeland een groot aantal GOTELINGEN aan de NEDERLANDSE ADMIRALITEIT en KOOPVAARDIJ voor bescherming tegen:
Piraten / Kapers en Vijandige Oorlogsschepen.

DORDRECHT EN DE HANDEL IN GOTELINGEN VANAF 1601

Op 13-3-1601 wordt OCTROOI aangevraagd voor 12 jaar door SERVAES GERARDS HELLINCX Wapen/IJzerhandelaar te Dordrecht.
Voor het gieten van ,,GOTELINGEN OP DE ENGELSE MANIER,,
Schietende 10 pond kogels met Buskruit.
samen met,
SYVERT MYNAERTS van DUYNEN Wapen/Buskruithandelaar te Rotterdam.
2 Monsters van de GOTELINGEN (het ijzeren Geschut )moest ter Keuring naar Den Haag worden gebracht.
Zij hadden speciaal hiervoor, Mr. GESCHUTGIETERS uit Duitsland laten komen om op de Engelse manier de GOTELINGEN te gieten.
SERVAES GERARDS HELLINCX was eigenaar van IJZERSMEDERIJEN (HUTTENWERCK) in Gebelinckhuysen /Westfalen. (Octrooi 53/folio 344) uit ,,Octrooien van Nederland,, door G. Doorman.

In 1612 importeerde ELIAS JACOBS TRIP Wapen/ IJzer/Salpeter handelaar te Dordrecht.
Zijn de eerste 200 Engelse GOTELINGEN naar Nederland.

In 1615 worden de eerste 400 GOTELINGEN uit Zweden naar Nederland uitgevoerd.

In 1617 heeft ELIAS JACOBS TRIP een contract voor de levering van 200 GOTELINGEN door de Engelse Geschutgieter LEWES SAS uit Sussex.

In 1620 legde de Britse Kroon de uitvoer van GOTELINGEN aan banden. ELIAS JACOBS TRIP kreeg het alleenrecht van import van GOTELINGEN uit Engeland, door zijn contact met financieel agent PHILIPPO BURLAMACHI van de Britse Kroon
Hij bezat hierdoor het grootste aandeel in de markt van GOTELINGEN en was hij in staat de enorme toestroom van GOTELINGEN snel te verkopen.

Na 1629 werden de GOTELINGEN voornamelijk uit Zweden geimporteerd en was de handel in handen van de zwagers ELIAS JACOBS TRIP en LOUIS de GEER Jr.

DORDRECHT EN DE OPSLAG VAN BUSKRUIT VANAF 1504

In 1504 wordt door het Stadsbestuur van Dordrecht de MINDERBROEDERSTOREN (oost v/d VRIESEPOORT aangewezen als opslag voor het stedelijk BUSKRUIT.
De CRUYTTOREN /KRUITTOREN stond onder toezicht van de DORDTSE BUSKRUITMAKERS.
Zij huurden de CRUYTTOREN van de Stad en moesten jaarlijks 100 Pond BUSKRUIT leveren, met een korting van 30 Stuivers.
In 1599 wordt de CRUYTTOREN het eigendom van de BUSKRUITMAKERS
In 1604 werd een nieuwe CRUYTTOREN gebouwd op de zelfde plaats als onderdeel van de nieuwe STADSWAL
In 1833 werd de CRUYTTOREN afgebroken en vervangen door een KRUITHUIS.

DORDRECHT EN HET MAKEN VAN BUSKRUIT IN CRUYTMOLENS VANAF 1572

In 1572 heeft POUNDGARDMAECKER (Buskruitmaker)SYMON LENAERTS een Cruytmolen bij het ,,NONNENCONVENT,,aan de Vest te Dordrecht.
In 1595 woont Buskruitmaker PIETER BUYS uit Maastricht te Dordrecht.
In 1600 wordt een Cruytmolen genoemd buiten de Vest in Noord Dubbeldam.
In 1601 woont Buskruitmaker GILLIS BUYS uit Breda te Dordrecht.
In 1618 staat een CRUYTMOLEN buiten de Vuylpoort te Dordrecht.

Op 30-3-1618 vraagt JACQUES GAGNIONCLE Buskruit/Salpeterhandelaar te Dordrecht, Een OCTROOI aan voor 20 jaar voor het bereiden van SALPETER. De Salpeter moet binnen 10/12 weken voor een proef worden geleverd. (Octrooi /G 168) uit,, Octrooien van Nederland,, door G. Doorman.
In 1628 krijgt hij toestemming voor de bouw van een Nieuwe CRUYTMOLEN buiten de VUYLPOORT te Dordrecht.
Met de daarbij behorende:
SALPETER/ZIEDERIJ.
ZWAVEL/SMELTERIJ.
HOUTSKOOL/BRANDERIJ.
HARPHUIS MET ZEEF/INRICHTING.

Hij leent hiervoor f 1.670,- van de Dordtse kooplieden JEAN de LOUTRE en JEAN JARDE. In 1630 wordt de nieuwe Cruytmolen gebouwd buiten de Vuylpoort. In 1632 werd de Cruytmolen openbaar verkocht (onbekend aan wie).

DE BOUW VAN EEN CRUYTMOLEN MET DE DAARBIJ BEHORENDEN BIJGEBOUWEN KOSTE EEN KAPITAAL

In 1702 liet Buskruitfabrikant ADRIAAN REINIERS van CUYCK, in plaats van de in 1700 ontplofte Cruytmolen ,,DE KRIJGSMAN,, die op de Overtoom/Heyligeweg te Amsterdam stond,4 Nieuwe Buskruitmolens bouwen op een terrein bij Muiden voor f 7.800,- Met de bijbehorende gereedschappen voor f 6.300,- Het nieuwe complex van de Cruytmolens kreeg weer de naam ,,DE KRIJGSMAN,,

BUSKRUIT MAKEN EEN COMPLEXE ZAAK

Buskruit bestond voor 75% uit SALPETER samen gevoegd met ZWAVEL en HOUTSKOOL
1. Het raffineren van de SALPETER.
2. Het smelten van ZWAVEL.
3. Het branden van de HOUTSKOOL.
4. De drie onderdelen werden met water vermengd en geplet in de Cruytmolen
5. Daarna verkorreld en gedroogd.
6. Voor transport in vaten of zakken gedaan.

SALPETER werd verhandeld te Dordrecht en Amsterdam. De grootste handelaar in SALPETER was ELIAS JACOBS TRIP Wapen/IJzer/Salpeterhandelaar te Dordrecht /Amsterdam.


De WAPENINDUSTRIE /WAPENOPSLAG TE DORDRECHT 1572

In 1572 kwam Holland in opstand tegen de Spanjaarden en nam de stap om een zelfstandige Republiek der Nederlanden te worden,met 7 provincies. In korte tijd werd het een Wereld Macht met vele Colonies die zij hadden gesticht, vanaf 1595. In 1599 is Prins MAURITS van ORANJE NASSAU (1567/1615) z.v Willem v Oranje de Opperbevelhebber / Strijdkrachten v/d Republiek en besluit tot EENHEID IN WAPENS en GENERALITEITS MAGAZIJNEN in diverse steden in de7 provincies van de Republiek.

In ca 1600 kreeg Dordrecht een GENERALITEITS MAGAZIJN binnen haar muren De opslag werd ondergebracht in ,,DE BLAUWPOORT,, op het Nieuwe Werck (Placaetboek /Vol 7)

COMMIES STAPELIER DER GENERALE MAGAZIJNEN werd o.a.
MATHEUS ANDRIES v/d GOES Geb: 15.. te Delft /overl: 1610 begr Gr kerk
z.v.Andries v/d Goes (burgemeester te Delft) en Maria Keynooghe uit Antwerpen
tr: 1e 1599 te Ddr met Adriana Pauli
tr: 2e 14-3-1604 te Ddr met ALIJT v BEVEREN
(d.v. Jacob v Beveren en Reynsburg v Driel)
Ontr: 3e 18-11-1607 te Ddr met ADRIANA ADRIAANS van BLIJENBORGH
Hij koopt in 1600 voor f 3.700,- het Huis ,,TABERNAKEL DAVIDS,, in de Grote Kerksbuurt.

WAPENOPSLAG in ,,DE BLAUWPOORT,, TE DORDRECHT met o.a.
HARNASSEN /MUSKETTEN.
SPIESEN/PISTOLEN.
KOGELLOOD/ KANONNEN.
SALPETER/ BUSKRUIT.

ANDERE LOKATIES MET WAPENOPSLAG EN BUSKRUITOPSLAG TE DORDRECHT
LANGE LOODS LANDS WAPENARSENAAL in de Cornelis de Wittstraat.
LANDS MAGAZIJN aan de Nieuwe Haven.
In 1660 AMMUNITIE OPSLAG in de de GROTE SCHOOL over de brug van de Engelburgerhaven op het Grote Kerckhof.
In 1690 AMMUNITIE HUIS bij de Tolbrug.
In 1694 AMMUNITIE HUIS in Steeg over Sloot .
In 1702 KRUITHUIS aan de Vest.
In 1795 RIJKSMAGAZIJN in de Houttuinen.
(info EvD)


LIJST VAN WAPENSMEDEN EN WAPENHANDELAREN OP JAARTAL TE DORDRECHT 1543/1650
(Veel wapensmeden en wapensmederijen werden genoemd aan de Riedijk en omgeving)

  • 1543 WOUTER SCHILTMANS /Busmaker.
  • 1590 GERRIT HENDRICX /Busmaker /Musketmaker.
  • 1590 DAMAS v/d POEL /Harnasmaker.
  • 1590 JAN DAMAS v/d POEL/ Harnasmaker.
  • 1591 PIETER ANTHONIS ANTHONIS /Busmaker/ Smederij/ samen met AART MENNENS.
  • 1593 GILLIS WILLEMS /Wapenhandelaar.
  • 1598 DAVID JEAN LUPAERT /Wapenhandelaar.
  • 1600 HARTLOF SCHELLEBEECK /Harnasmaker.
  • 1602 JAN JANS v CAMPEN/ Busmaker / Smederij.
  • 1602 DANIEL LE MAIRE /Busmaker /Musketmaker.
  • 1606 ABRAHAM AERTS /Zwaardveger.
  • 1608 DAMAS v/d LINDE/ Harnasmaker.
  • 1612 AART MENNENS /Busmaker /Smederij/ samen met PIETER ANTHONIS.
  • 1613 BARTHELOMEUS PENRISS /Busmaker
  • 1615 JAN JANS v/d BUSSE / Busmaker.
  • 1616 ARENT HENDRICX / Lademaker.
  • 1615 ALBERT JANS v/d BUSSE /Musketmaker.
  • 1620 JAN JANS v CAMPEN /Busmaker / Smederij /samen met CONRAD DAMAS v/d LINDE.
  • 1625 HENDRIK SCHOUTEN /Zwaardveger.
  • 1625 HENDRICH MEERTENS / Horenbeslager.
  • 1625 JAN CORAEL /Zwaardveger.
  • 1625 JAN HERMANS v/d ESCH/ESSEN /Lademaker.
  • 1625 SACHARIAS GODEL/GODDEL/ Busmaker.
  • 1626 ELMER GODEL /Harnasmaker.
  • 1626 JAN PIETERS v/d CABBE / Busmaker.
  • 1626 ARIE PIETERS v/d CRABBE /Wapensmid.
  • 1626 PIETER v/d CRABBE /Wapensmid.
  • 1626 ANTONIE WILLEMS ENGELSEN /Wapensmid.
  • 1626 CONRAD DAMAS v/d LINDE /Harnasmaker / Smederij/ samen met JAN JANS v CAMPEN.
  • 1626 JACOB v/d POEL / Harnasmaker.
  • 1634 GILLIS ENGELSEN /Harnasmaker.
  • 1637 CONRAD HARTLOFF SCHELLEBEECK/ Harnasmaker.
  • 1637 JAN CONRAD SCHELLEBEECK /Harnasmaker.
  • 1640 DAMAS DAMAS v/d POEL /Harnasmaker.
  • 1640 MATTHIJS v/d POEL/ Harnasmaker.
  • 1649 WILLEM GODEL/ Wapensmid.
  • 1643 JOHAN CONRAD v/d LINDE/ Harnasmaker.
  • 1658 DIONYS MATTHEUS v/d POEL /Wapensmid.
  • 1661 ARIE v/d CRABBE /Wapensmid.

ONENIGHEID AAN DE RIEDIJK TUSSEN WAPENSMEDEN

OP 29-5-1625 werd een Akte op gemaakt, over ONENIGHEID aan de RIEDIJK
Tussen:
HENDRICK SCHOUTEN /Sweertveger/ 68 jaar
DENYS DAMAS v/d POEL /Harnasmaker/ 45 jaar
CONRAD DAMASN v/d LINDE /Harnasmaker/ 38 jaar
HENDRIK MEERTENS /Horenbeslager /29 jaar

De Getuigen zijn
JAN HERMANS v/d ESCH(ESSEN) / Lademaker
SACHARIAS GODEL /Busmaker
COENRAAD SCHELLEBEECK /Harnasmaker
(Akte Not.Daniel Eelbo /29-5-1625 /te Dordrecht /RAD)(St v Oorlog)

OP 26-7-1634 werd een Akte opgemaakt, over Onenigheid aan de RIEDIJK
Tussen:
DENYS DAMAS v/d POEL / Harnasmaker.
CONRAD DAMAS v/d LINDE / Harnasmaker.
GILLIS ENGELSEN / Harnasmaker.
Met:
JAN COREAL/ Zwaardveger
(Akte Not. Daniel Eelbo /26-7-1634 /te Dordrecht /RAD)(St v Oorlog)


EEN DEEL VAN DE AMBACHTSLIEDEN BIJ DE WAPENINDUSTRIE TE DORDRECHT WAREN AFKOMSTIG UIT LUIK EN AKEN EN OMGEVING

De wapensmeden in Dordrecht waren zelfstandige ondernemers en lid van de afzondererlijke Gilde met ieder lid een eigen merk dat op de door hun gemaakte wapens werd geslagen. De diverse wapensmeden en soorten wapens die worden genoemd o.a.
BUSMAKER /KANONMAKERKOGELGIETERS
ZWAARDVEGER / maakt blanke wapens voorzien met het zijn merk
HARNASMAKER
MUSKETTENMAKER vuurwapens
LOOPMAKER /wapensmid die de lopen maakt voor het geweer
LADENMAKER /die een onderdeel maakte van een vuurwapen
LONTMAKERS
SALPETERZIEDERS
BUSKRUITMAKERS


TIJDLIJN WAPENINDUSTRIE EN WAPENHANDEL TE DORDRECHT VANAF 1543

In 1543 woont WOUTER SCHILTMANS Wapensmid /Busmaker/ Kanonmaker aan Steeg over Sloot te Dordrecht.

Op 27-4-1572 verkoopt PIERSON LAMBILLON uit Namen enige tonnen ijzeren kogels voor de verdediging van Dordrecht, aan de Stadsregeerders van Dordrecht.
(Requestboek 1314 /27-4-1572/RAD)

In 1579 de REPUBLIEK DER NEDERLANDEN Bepaalt de verdeling van de wapens
Elke Provincie betaald hier aan mee
Het Hoogste gezag: ,,DE STATEN VAN HOLLAND,, en ,,DE RAAD VAN STATE,, houden toezicht op het Leger.

In 1591 krijgt PIETER ANTHONIS Wapensmid aan de Riedijk te Dordrecht opdracht, tot het maken van Kanonnen zijn borgen zijn, HERMAN SERVAES HELLINCX Wapenhandelaar te Dordrecht en JASPER LE GRANGE Wapenhandelaar te Dordrecht

In 1593 verkoopt GILLIS WILLEMS Wapenhandelaar IJzeren kogels van allerlei gewicht uit Luik voor 18 schellingen per 100 pond aan de Rotterdamse Admiraliteit.

1595 De Gebroeders ISAAC JACQUES Le MAIRE en PIERRE JACQUES Le MAIRE handelen in Wapens te Frankfurt.

In 1599 is PRINS MAURITS V ORANJE NASSAU(1567/1625) opperbevelhebber van het leger v/d Republiek geeft opdracht aan,
GERRIT HENDRICKS Wapenmaker /Busmaker/ Musket maker te Dordrecht. (lid van het Gilde van Busmakers te Dordrecht) voor het maken van
PROEFSTUKKEN /MODEL / STANDAARD WAPENS
5 Model Musketten voor f 12,- per stuk en deze naar het Generaliteits Magazijn te brengen om proeven te nemen met de Musketten en Roers waarmee de Harnassen warden beproefd.
PRINS MAURITS BESLUIT deze tot STANDAARD WAPEN te maken.

,,1600 BEGIN VAN DE GROTE WAPEN EN SALPETERHANDEL TE DORDRECHT,,

Met intensieve handel met o.a. Frankrijk /Engeland/Portugal en andere landen in Europa.
Per Jaar werd er 900 TON IJZER verwerkt voor het maken van Kanonnen.

1601 SERVAES GERARDS HELLINCK (STEVEN GERARDS) Wapen/IJzerhandelaar te Dordrecht importeert Kogels uit Keulen. Hij was eigenaar van, ,,ZEECKERE HUTTENWERCK MET HOUT en BERCHWERCK TE GEBELINCKHUYSEN/ IN HET WESTPHAELSE QUARTIER /STICHT v KEULEN,,
(IJzersmederijen in Keulen)(St v oorlog)

Op 13-3-1601 wordt OCTROOI voor 12 jaar aangevraagd door
SERVAES GERARDS HELLINCX (STEVEN GERARDS) Wapen/IJzerhandelaar te Dordrecht
samen met
SYVERT MEYNARTS van DUYNEN
Wapen / Buskruithandelaar te Rotterdam(1556 A'dam/1629 )
(In 1601 eigenaar van de Kruitmolen ,,HOOGE HEUL,, te Rotterdam)
Voor het gieten van IJzeren geschut (GOTELINGEN) op de Engelse manier gemaakt,
Schietende 10 pond cogels met buskruit.
Deze kanonnen werden gebruikt op de Zeeschepen als bescherming tegen de Piraten
2 Monsters van het IJzeren Geschut moesten ter keuring naar,
Den Haag worden gebracht.
Zij hadden Mr. Geschutgieters uit Duitsland gehaald die op de Engelse manier GOTELINGEN konden gieten
(Octrooi 53/folio 344) uit ,,Octrooien van Nederland,, door G. Doorman

In 1601/1606 heeft SERVAES/GERARDS HELLINCX Wapen/IJzerhandelaar te Dordrecht
Een langlopend Contract, samen met,
SYVERT MEYNARTS van DUYNEN
Wapen/Buskruithandelaar te R'dam voor het leveren van kogels uit Sauerland/Luik/Danzig/Keulen.

In 1602 leveren JAN JANS v CAMPEN Wapensmid te Dordrecht samen met DANIEL JACQUES Le MAIRE Wapensmid te Dordrecht
75 Forketten in de maand voor f 16,- per stuk
Een Schietproef was bij de levering verplicht (St v Oorlog)

In 1603 besteld SERVAES GERARDS HELLINCX Wapen/IJzerhandelaar te Dordrecht
samen met,
SYVERT MEYNARTS v DUYNEN Wapen/Buskruithandelaar te R'dam
1200 Granaten kogels en 80.000 kogels in Keulen voor, de Gecommiteerde Raden v/d Staten v Holland.
(Akte Not Daniel Eelbo te Dordrecht 26-11-1603/ RAD)

In 1603 START ELIAS JACOBS TRIP DE HANDEL IN SALPETER VAN UIT DORDRECHT
(Salpeter was van groot belang voor het maken van BUSKRUIT)
Hij is Lid v een Consortium voor de handel in SALPETER
samen met
DIRCK JANS HOEUFT Wapen/Koperhandelaar te Dordrecht en
DENYS Le MAIRE Wapenhandelaar te Amsterdam
SION ABRAHAMS LULS Wapenhandelaar te Amsterdam.
Zij krijgen toestemming van,
De Staten Generaal voor het importeren van 800.000 Hollands Pond SALPETER uit Frankrijk voor het maken van Buskruit (St v Oorlog)

In 1603 is DORDRECHT het Centrum van de handel in SALPETER

In 1605 geeft DANIEL LAMBION Wapenhandelaar te Dordrecht de opdracht aan,
JAN HERMANS v ESCH/ESSEN Wapensmid te Dordrecht, om wapens te maken voor de V.O.C.

In November 1605 vertrekt uit Dordrecht het SCHIP ,,HET ROODE HART,, naar de West Afrikaanse kust in opdracht van,
ELIAS JACOBS TRIP Wapen/IJzer/Salpeterhandelaar te Dordrecht. en
ANTHONY SLICHER Koperhandelaar te Amsterdam
Het schip vertrok met 25 bemanningsleden met als, Schipper PAULUS TEUNISSEN uit Rotterdam en Oppercommies EWOUDT HENDRIKSEN.
Ondercommies PIETER v/d BROECKE uit Amsterdam.
Tijdens deze reis werden er SALPETER MIJNEN ontdekt.(onbekend op welke lokatie)

In 1612 heeft ELIAS JACOBS TRIP Wapen/IJzer/Salpeterhandelaar te Dordrecht. Een eerste Contract voor de import van 200 ENGELSE GOTELINGEN (scheepsgeschut)
Deze werden in 3 porties afgeleverd:
50 in December 1612
50 in januari 1613
100 in mei 1613

In 1612 importeert ELIAS JACOBS TRIP 161.000 pond SALPETER uit Lotharingen (St v Oorlog)

In 1613 werd een Consortium opgericht van Zelfstandige Wapensmeden te Dordrecht.
Zij sloegen hun eigen merk in de door hen gemaakte wapens.
Leden:
BARTHELOMEUS PENRISS
CONRAD DAMAS v/d LINDE
JAN JANS van CAMPEN
GERRIT HENDRICKS
AART MENNENS
DANIEL de MAIRE
ALBERT JANS v/d BUSSE
(Akte Not. Paulus Eelbo/ 20-12-1613/ te Dordrecht /RAD/Trip)

1613 Het Consortium van Zelfstaandige Wapensmeden krijgt de opdracht, voor het maken van,
500 Musketten f 9,- per stuk met Forketten en Krassers te leveren aan het Wapenmagazijn te Delft (St v Oorlog)

In 1614 heeft DENYS DAMAS de POND (v/d Poel)Wapensmid te Dordrecht, een contract voor het maken van Musketten voor,
SERVAES GERARDS HELLINCX en LOUIS de GEER JR Wapen/IJzerhandelaren te Dordrecht namens de Colonel v/d Compagnie van Graaf JOHAN ERNST v NASSAU (1582)

1614 BARTHELOMEUS PENRISS Wapensmid te Dordrecht/ Zelfstandig Wapenmaker krijgt een opdracht van ELIAS JACOBS TRIP en MATTHIJS DANIELS de LAIRESSE Wapen/IJzerhandelaren te Dordrecht voor het maken van Kanonnen.

In 1614 koopt ELIAS JACOBS TRIP Wapen/IJzer/Salpeterhandelaar te Dordrecht van
2 Dordtsche Musketmakers,
500 Essensche Musketten met Forketten voor f 6,– per stuk.
(Akte Not. Paulus Eelbo /11-6-1614 / te Dordrecht /RAD/ Trip)

In 1614 een ,,REQUEST VAN ELIAS JACOBS TRIP ZIJNDE TE DORDRECHT,,
Verzoekt aan de Koning van Engeland om,
In 1614 /130 Gotelingen uit Engeland te mogen importeren en in april 1615 /200 a 300 Gotelingen te mogen importeren.

In 1615 heeft BARTHELOMEUS PENRISS Wapensmid te Dordrecht / Zelfstandig Wapenmaker
Een contract voor,
100 Musketlopen/ Schietende /10 cogels in het pond voor f 4.50,- per stuk te leveren aan
LOUIS de GEER Jr (Wapen/IJzerhandelaar te Amsterdam/ Dordrecht)
Het benodigde 400 LB ijzer werd door LOUIS de GEER geleverd.
(Akte Not. Paulus Eelbo /7-12-1615/te Dordrecht /RAD/ Trip)

1614/1615 ELIAS JACOBS TRIP Wapen/IJzer/Salpeterhandelaar te Dordrecht
Vertrekt naar, Amsterdam als lid voor Dordrecht, in de Kamer van Amsterdam v/d V.O.C.
Hij bleef handelen via Dordrecht in:
Salpeter /Wapens / Kogels en Kanonnen uit Engeland en Westfalen

In 1616 verzoekt ELIAS JACOBS TRIP de Staten Generaal om, voor 12 jaar het alleenrecht te krijgen voor het leveren van SALPETER, en dit uit West Afrika te halen.
Hij kreeg 4 reizen naar West Afrika toe gewezen.

In 1616 werd met medewerking van JORIS BINDLES van de Geschutsgieterij uit Sussex
Dat de Gotelingen alleen aan ELIAS JACOBS TRIP Wapen/IJzer/Salpeterhandelaar te Amsterdam/Dordrecht werden geleverd.

In 1617 heeft ELIAS JACOBS TRIP Wapen/IJzer/Salpeterhandelaar te Amsterdam/Dordrecht,
Een contract voor levering van, 200 Gotelingen door de Engelse Geschutsgieter LEWES SAS uit Sussex.

1617 AART MENNENS Wapensmid te Dordrecht/Zelfstandig Wapenmaker.
Heeft een schuld aan LOUIS de GEER Jr Wapen/IJzerhandelaar te Amsterdam/Zweden, voor het geleverde ijzer voor het maken van de wapens.

Op 2-11- 1617 wordt octrooi aangevraagd door ABRAHAM JANS CABILIAU (1565)Koper/wapenhandelaar te Dordrecht /Zweden
samen met R. CALDENBERGH.
Voor het ontwikkelen van Gietijzeren Gotelingen (scheepskanonnen) in Duitsland.
Uit ,,Octrooien v Nederland,, door G. Doorman

In 1617 heeft ELIAS JACOBS TRIP Wapen /IJzer/Salpeterhandelaar te Amsterdam/Dordrecht.
Een contract met de Wapen/Buskruithandelaar SYVERT MEYNART v DUYNEN te Rotterdam,
Voor het leveren van Geschut en Kogels.

In 1618 heeft ELIAS JAOBS TRIP Wapen/IJzer/Salpeterhandelaar te Amsterdam/Dordrecht een contract met
JAN JANS v HOORN DE JONGE (1589/1649 A'dam) Buskruitfabrikant te Amsterdam.
Om 30.000 Pond Salpeter te verwerken tot Buskruit.

Op 30-3-1618 wordt Octrooi aangevraagd voor 20 jaar door, JACQUES CAGNIONCLE Koopman en burger te Dordrecht.
BUSKRUITMAKER en eigenaar v/d Kruitmolen buiten de Vuylpoort
Voor het bereiden van SALPETER hier ter lande te maken van quantiteit.
De Salpeter moet binnen 10/12 weken voor een proef worden geleverd.
(Octrooi /G168) uit ,,Octrooien van Nederland,, door G. Doorman.

1619 BARTHELOMEUS PENRISS Wapensmid te Dordrecht/Zelfstandig Wapenmaker heeft een contract met de Wapen/IJzerhandelaren te Dordrecht en Zweden:
ELIAS JACOBS TRIP.
LOUIS de GEER Jr.
SERVAES GERARDS HELLINCX.
JEAN ROELOFS de CARPENTIER.

In 1620 Klagen de concurenten van ELIAS JACOBS TRIP Wapen/IJzer/Salpeterhandelaar te Amsterdam dat hij het MONOPOLIE heeft op de invoer van Engelse geschut (Gotelingen)

1621 AART MENNENS Wapensmid te Dordrecht, neemt namens het Consortium van Zelfstandige Wapenmakers te Dordrecht een Contract aan,
Om 500 Musketten te leveren met Forketten voor f 9,- per stuk aan
ELIAS JACOBS TRIP Wapen/IJzer/Salpeterhandelaar te Amsterdam/Dordrecht.

1630 /1646 MATTHEUS DIRCK HOEUFT Koper/wapenhandelaar te Dordrecht
en handelt in wapens samen met zijn oom JOHAN HOEUFT in Frankrijk


OVERZICHT VAN WAPENHANDELAREN/WAPENSMEDEN/SALPETERHANDELAREN EN BUSKRUITMAKERS TE DORDRECHT vanaf 1543.


    A
  • ABRAHAM AERTS
    Wapensmid /Zwaardveger te Dordecht.
    In 1606 woont hij te Dordrecht.
    (meer info deel 2)
  • PIETER ANTHONIS ANTHONIS (den ELLINCK)
    Wapensmid/ Busmaker /Kanonmaker te Dordrecht.
    1606/folio/82 / heeft hij een Wapensmederij aan de Riedijk
    Samen met AART MENNENS Wapensmid/Busmaker.
    (meer info in Deel 2)

    • B
  • HANS BOOR
    Wapenhandelaar te Dordrecht.
    Tr 1639 /Ddr / ELISABETH PIETERS LEYTEN.
    Hij handelt in Wapens samen met Louis de Geer jr en Elias Jacobs Trip.
    (meer info in Deel 2)
  • JAN JANS v/d BUSSE uit Flumal/Luik
    Wapensmid /Busmaker/ te Dordrecht.
    In 1615 woont hij aan de Riedijk te Dordrecht.
    Tr 1615 /Ddr /ANTONET ADRIAANS THONIS.
    In 1613 lid v/h Consortium van Zelfstandige Wapensmeden te Dordrecht.
    (meer info in Deel 2)
  • ALBERT JANS v/d BUSSE uit Luik
    Wapensmid/Musketmaker te Dordrecht.
    In 1606 woont hij bij de Vuylpoort te Dordrecht.
    In 1613 lid v/h Consortium van Zelfstandige Wapensmeden te Dordrecht.
    (meer info in Deel 2)
  • PIETER BUYS uit Maastricht.
    Buskruitmaker te Dordrecht.
    In 1595 woont hij te Dordrecht.
  • GILLIS BUYS uit Breda
    Buskruitmaker te Dordrecht.
    In 1601 woont hij te Dordrecht .

    • C
  • JACQUES CAGNIONCLE uit Antwerpen
    Salpeterbereider /Buskruitmaker te Dordrecht.
    Tr /Ddr / SARA BOUSCHAULT.
    Op 30-3-1618 vraagt hij Octrooi (G/168) aan voor het bereiden van Saltpeter
    In 1627 heeft hij het monopolie van het maken van Salpeter in de stad Dordrecht.
    In 1628 bouwt hij een NIEUWE CRUITMOLEN buiten de Vuylpoort te Dordrecht.
    (meer info in Deel 2)
  • JAN JANS v CAMPEN uit Voorst
    Wapensmid /Busmaker/Kanonmaker te Dordrecht.
    Tr ca 1620 / Ddr / MARGRIET BROUBACH.
    In 1626 heeft hij een Wapensmederij samen met,
    CONRAD DAMAS v/d LINDE Wapensmid/ Harnasmaker / te Dordrecht.
    In 1626 woont Op Den Boom/bij de Riedijk
    In 1613 lid v/h Consortium van Zelfstandige Wapensmeden te Dordrecht.
    (meer info in Deel2)
  • JEAN ROELOFS de CARPENTIER uit Yperen/Londen
    Wapenhandelaar te Dordrecht.
    Geb:1577 Sandwick
    Tr 1598/ Luik MARIA GERARDS HELLINCX
    Hij handelt in wapens samen met zijn zwager
    SERVAES GERARDS HELLINCX te Dordrecht en
    LOUIS de GEER JR te Dordrecht.
    (meer info in Deel 2)
  • JAN CORAEL
    Wapensmid /Zwaardveger te Dordrecht.
    In 1625 woont hij aan de Riedijk te Dordrecht.
    (meer info in Deel 2)
  • JAN PIETERS v/d CRABBE
    Wapensmid/Busmaker/ te Dordrecht.
    In 1626 woont hij aan de Riedijk.
    (meer info in Deel 2)
  • ARIE PIETERS v/d CRABBE
    Wapensmid /Busmaker/ te Dordrecht.
    tr 1651 / Ddr met ANNEKE ABRAHAMS
    In 1651 woont hij aan de Riedijk.
    (meer info in deel 2)

    • E
  • ANTHONIS GILLIS ENGELSEN (ENGELMAN)
    Wapensmid /Zwaardveger / te Dordrecht.
    Op 27-9-1626 is hij gezel /Zwaardveger te Dordrecht.
    In 1626 woont hij aan de Riedijk.
    (meer info in Deel 2)
  • GILLIS ENGELSEN
    Wapensmid /Harnasmaker te Dordrecht.
    In 1634 woont hij aan de Riedijk te Dordrecht.
    (meer info in Deel 2)
  • JAN HERMANS v ESCH /ESSEN
    Wapensmid /Lademaker te Dordrecht.
    In 1605 woont hij aan de Riedijk te Dordrecht.
    (meer info Deel 2)

    • G
  • LOUIS de GEER JR uit Luik
    Wapen /IJzerhandelaar te Dordrecht/Amsterdam/Zweden
    (Geb:1587 Luik /1652 A'dam)
    In 1602 woont hij in de Wijnstraat te Dordrecht.
    In 1615 handelt hij in wapens in Zweden/Amsterdam samen
    met zijn zwager ELIAS JACOBS TRIP.
    (meer info in Deel 2)
  • ELMER GODEL /Gadeel/Gordel
    Wapensmid/Zwaardveger te Dordrecht.
    Tr 1620 / Ddr met MAAIKE THEUNIS.
    In 1626/58 heeft hij een Wapensmederij in de Torenstraat, samen met Dionys Mattheus v/d Poel Wapensmid /Harnasmaker
    In 1626 woont hij in de Torenstraat te Dordrecht.
    (meer info in Deel 2)
  • WILLEM GODEL (GODDEL)
    Wapensmid /Busmaker te Dordrecht.
    In 1649 woont hij te Dordrecht.
    (meer info in Deel2)
  • SACHARIAS GODEL (GODDEL)
    Wapensmid /Busmaker te Dordrecht.
    In 1683 woont hij te Dordrecht.
    (meer info in Deel 2)
  • JACOB GOVERTS
    Wapenhandel/IJzerhandelaar te Dordrecht.
    In 1606 woont hij te Dordrecht
    (meer info in Deel 2)
  • JASPER Le GRANGE
    Wapen/IJzerhandelaar te Dordrecht.
    In 1591 handelt hij samen met Herman Servaes Hellincx
    (meer info in Deel 2)
  • DANIEL JASPERS Le GRANGE
    Wapenhandelaar te Dordrecht.
    In 1626 woont hij bij de Nieuwbrug te Dordrecht.
    (meer info in Deel 2)

    • H
  • HERMAN SERVAES HELLINCX uit Luik
    Wapen/IJzerhandelaar te Dordrecht.
    In 1591 woont hij in de Wijnstraat bij ,,Huis Scharlacken,, te Dordrecht.
    In 1592 handelt hij samen met Jasper le Grange.
    (meer info in Deel 2)
  • GERARD SERVAES HELLINCX uit Luik
    Wapen/IJzerhandelaar te Dordrecht.
    (overl: 1617 te Ddr)
    Tr te Ddr / JOBKEN ADRIAANS van TERESTEIN
    In 1606 woont hij in de Wijnstraat te Dordrecht.
    (meer info in Deel 2)
  • SERVAES GERARDS HELLINCK (Steven Gerards) uit Luik
    Wapen/ijzerhandelaar te Dordrecht/Amsterdam/Zweden
    Tr / MARIA JASPERS le GRANGE
    In 1606 woont hij in de Wijnstraat te Dordrecht.
    1615 handelt hij samen in wapens, met Jean de Carpentier en Louis de Geer Jr.
    (meer info in Deel 2)
  • GERRIT HENDRIKS
    Wapensmid /Busmaker /Kanonmaker te Dordrecht.
    In 1595 wordt hij als lid opgenomen in het Gilde v Kanonmakers te Dordrecht.
    In 1613 lid v/h Consortium van Zelfstandige Wapensmeden te Dordrecht.
    (meer info in Deel2)
  • ARENT HENDRICX
    Wapensmid/Ladenmaker te Dordrecht.
    In 1606 woont hij aan de Riedijk te Dordrecht.
    (meer info in Deel 2)
  • DIRCK JANS HOEUFT uit Aken
    Wapen /Salpeter/IJzer/ Coperhandel te Dordrecht.
    (Geb 1571 Aken/overl 1634 Ddr)
    Tr 1596/Luik /ANNA MATTHEUS LULS.
    In 1603 woont hij te Dordrecht.
    In 1603 handelt hij in Salpeter samen met Elias Jacobs Trip.
    (meer info in Deel2)
  • MATHEUS DIRCK HOEUFT
    Wapen/Coperhandelaar te Dordrecht.
    (Geb 1606 Ddr/overl 1669 Den Haag)
    Tr 1645 / Doesburg /MARIA SWEERTS.
    In 1630 woont hij te Dordrecht.
    In 1630 handelt hij in wapens met zijn oom Jean Hoeuft in Frankrijk
    (meer info in Deel 2)

    • L
  • MATTHIJS DANIELS de LAIRESSE uit Luik
    Wapen /IJzerhandelaar te Dordrecht.
    Tr 1610 / Ddr /CATHARINA MIBAISE.
    In 1606 woont hij op het Nieuwe Werck te Dordrecht.
    (meer info in Deel 2)
  • DAMAS v/d LINDE uit Lintorf/Dtsl
    Wapensmid te Dordrecht.
    In 1608 woont hij te Dordrecht.
    (meer info in deel 2)
  • CONRAD DAMAS v/d LINDE uit Lintorf
    Wapensmid /Harnasmaker /IJzerhandel te Dordrecht
    In 1626 woont hij Op den Boom bij de Riedijk en heeft hij een Wapensmederij samen met, Jan Jans v Campen Wapensmid /Kanonmaker.
    In 1613 lid v/h Consortium van Zelfstandige Wapensmeden te Dordrecht.
    (meer info in Deel2)

    • M
  • DANIEL le MAIRE
    Wapensmid /Busmaker/Kanonmaker te Dordrecht.
    In 1613 lid v/h Consortium van Zelfstandige Wapenmakers te Dordrecht.
    In 1608 woont hij te Dordrecht.
    (meer info in Deel 2)
  • HENRICH MEERTENS
    Wapensmid /Horenbeslager te Dordrecht.
    (Geb:1596 te Ddr)
    In 1625 woont hij aan de Riedijk en heeft hij een wapensmederij samen met Hendrick Hendricks Schouten Wapensmid/ Zwaardveger /Harnasmaker.
    (meer info in Deel 2)
  • AART MENNENS
    Wapensmid /Busmaker/Kanonmaker/ Musketmakerte Dordrecht.
    Tr 2e 1612 / Ddr met DELIANA ROCHUS PRAEM.
    In 1606 woont hij aan de Riedijk en heeft hij een wapensmederij samen met Pieter Anthonis Anthonis Wapensmid/ Busmaker.
    1613 lid v/h Consortium van Zelfstandige wapenmakers te Dordrecht.
    In 1617 werkt hij voor Louis de Geer wapen/IJzerhandelaar te Amsterdam/Zweden.
    (meer info in Deel 2)

    • P
  • BARTHELOMEUS PENRISS uit Luik
    Wapensmid /Busmaker/Kanonmaker te Dordrecht.
    In 1604 woont hij te Dordrecht.Tr 1604 / Ddr met JENNEKE JANS.
    In 1619 woont hij Op den Boom bij de Riedijk
    1613 is lid v/h Consortium van Zelfstandige Wapensmeden te Dordrecht.
    (meer info in deel 2)
  • DAMAS AERTS v/d POEL /DU POND
    Wapensmid/Musketmaker te Dordrecht.
    In 1578 woont hij te Dordrecht.
    Tr 1578 / Ddr / MARIKE JACOBS.
    (meer info in Deel 2)
  • DIONYS MATTHEUS v/d POEL (Du Pond)
    Wapensmid /Harnasmaker te Dordrecht.
    In 1606 woont hij te Dordrecht.
    (meer info in Deel 2)
  • DIONYS DIONYS v/d POEL(DuPond)
    Wapensmid /Musketmaker te Dordrecht.
    In 1614 handelt in Musketten met Elias Jacobs Trip te Dordrecht
    1625 woont hij aan de Riedijk.
    (meer info in Deel 2)
  • JACOB DAMAS v/d POEL (Du POND)
    Wapensmid /Harnasmaker te Dordrecht.
    Tr. 1626 Ddr / TANNEKE WAGENAARS.
    In 1626 woont hij in de Voorstraat.
    (meer info in Deel 2)

    • S
  • HARTLOFF SCHELLEBEECK uit Eberfeld Dtls
    Wapensmid/Harnasmaker te Dordrecht.
    In 1600 woont hij te Dordrecht.
    Tr 1600 / Ddr /met METTE JANS.
    1637 is hij Harnasmaker te Dordrecht.
    (meer info in Deel 2)
  • CONRAD HARTLOFF SCHELLEBEEK
    Wapensmid/Harnasmaker te Dordrecht.
    In 1637 woont hij te Dordrecht.
    Tr 1637 / Ddr / BARBARA PIETERS SCHIFF.
    (meer info in Deel 2)
  • JAN CONRAD SCHELLEBEECK
    Wapensmid Zwaardveger te Dordrecht.
    In 1637 woont hij te Dordrecht.
    (meer info in Deel 2)
  • WOUTER SCHILTMANS
    Wapensmid/Busmaker te Dordrecht.
    Tr / Ddr / ANNA MEYNAERTS v SEGWAERT.
    In 1543 woont hij aan de Steeg over Sloot te Dordrecht.
  • HENDRICK HENDRICKS SCHOUTEN
    Wapensmid/ Zwaardveger/Harnasmaker te Dordrecht.
    (Geb 1557 te ?)
    In 1625 woont hij aan de Riedijk en heeft hij een Wapensmederij met Hendrick Meertens Wapensmid/ Horenbeslager.
    (meer info in Deel 2)
  • ELIAS JACOBS TRIP uit Zaltbommel
    Wapen /IJzer/Salpeter handel te Dordrecht/Amsterdam
    (Geb 1570 Zaltbommel/overl 1636 A'dam)
    Tr: 1e 1592/ te Luik met MARIA LOUIS de GEER
    Tr: 2e 1611 te Ddr met ALITHEA ADRIAENS
    In 1614 woont hij aan de Wijnstraat te Dordrecht.
    In 1614 vertrekt hij naar Amsterdam als lid v/d VOC
    (meer info in Deel 2)

    • W
  • GORIS WILLEMS
    Wapensmid /Busmaker/Kanonmaker te Dordrecht .
    In 1593 woont hij te Dordrecht.
    (meer info in Deel 2)

(c) Papendrecht H.W.G. van Blokland-Visser, augustus 2017, juni+september 2018, maart 2020, december 2020, november 2022.