Dordrecht en de invloed van de Zuid Nederlandse vluchtelingen uit o.a. Luik/Brabant/Vlaanderen en Wallonie in de periode 1572/1650
Samengesteld door historica/schrijfster H.W.G. van Blokland-Visser (Papendrecht 2017-2022)
E-mail: hwg.blokland-visser@ziggo.nl
Bij gebruik van gegevens van de website vermeld dan:
"mw. H.W.G. van Blokland-Visser, Papendrecht (website: blokland-visser.dordtenazoeker.nl)"
1. BOEKDRUKKERIJEN EN BOEKHANDELS
DE VLUCHT VAN BOEKDRUKKERS /BOEKVERKOPERS EN BOEKBINDERS UIT DE ZUIDELIJKE NEDERLANDEN VOOR DE SPANJAARDEN NAAR DORDRECHT TUSSEN 1572/1650
BOEKDRUKKUNST TE DORDRECHT 1572/1650
Dordrecht kreeg vanaf 1572 de Zuid Nederlandse Boekdrukkers binnen haar muren, die op de vlucht voor de Spanjaarden. Zij brachten voor Dordrecht de Boekdrukkunst mee, die zou uitgroeien tot een groot aantal bekende Boekdrukkerijen. Het grootste motief van de Boekdrukkers om te vluchten, naar het veilige en gastvrije Noord Nederland was de vrijheid van religie en handel.
Voor 1572 was Dordrecht nog niet veilig genoeg en vluchten de aanhangers van het Protestantisme naar vrije steden zoals Londen en Emden.
Dordrecht werd na 1572 het centrum van het Protestantisme en men raakte steeds meer vertrouwd met de Nederlandse Bijbel ook de "DEUX/AES BIJBEL" genoemd, waardoor er veel vraag was naar Bijbels en Psalmboeken. Daar ging wel een woelige tijd aan vooraf.
IN 2017 IS HET 500 JAAR GELEDEN
DAT IN 1517 MAARTEN LUTHER de GROTE KERKHERVORMER /VERTALER VAN DE BIJBEL
IN HET LATIJN EN DUITS AFSTAND NAM VAN HET ROOMS KATHOLIEKE GELOOF
Hij is van grote betekenis geweest voor Europa, zijn Kerkhervorming bracht grote gevolgen met zich mee. In heel Europa braken oorlogen uit van wegens het geloof.
In 1572 keerde Dordrecht zich af van het Rooms Katholieke geloof en werd de Republiek der Nederlanden uit geroepen. Door de vertaling van de Bijbel kregen de mensen toegang tot wat in de Bijbel staat en werd het belangrijk dat de Jeugd leerde lezen en schrijven, om de Bijbel te kunnen lezen.
In 1559 werd te Emden de eerste Nederlandse vertaling door JOHANNES DYRKINUS uitgegeven
In 1561/1562 werd de complete Bijbel in het Nederlands uit gegeven die kreeg de naam, ,,DEUX/AES BIJBEL (DOBBELSTEEN BIJBEL),, deze naam is ontleend aan een schrijven van LUTHER over de gierigheid van rijke burgers om mee te betalen aan het drukken en verspreiden van van deze leesbare Bijbel, met een verwijzing naar
(NEHEMIA: 3 /5 Het niet mee willen betalen aan de herbouw van Jerusalem)
De leesbare ,,DEUX/AES BIJBEL,,
DE DOBBELSTEEN BIJBEL:
DEUX/AES (2-1) Heeft niets / De armen hebben niets.
SIX/CINQUE (6-5) Geeft niets / De rijken geven niets.
QUARTER /DRY (4-3) Helpen vrij / Alleen de middenstanders zijn vrijgevig.
Grote wens van de Protestante Kerkleiders was een betere vertaling van de Bijbel met een directe vertaling uit het Hebreeuws, in goed Nederlands. Hier werd jaren over gedebatteerd het zou een vermogen kosten en daar hadden Staten van Holland geen geld voor. Bij de ,,NATIONALE SYNODE in 1618/1619,, in Dordrecht kwam de vertaling van de Bijbel in goed Nederlands weer ter sprake. Er werd tijdens de Synode besloten dat er een Nieuwe Vertaling van de Bijbel moest komen ,,DE STATEN BIJBEL,, Het zou jaren duren, van studie en onderzoek in Leiden, eer dat de Nieuwe Bijbel vertaling klaar was. In 1637 was de NIEUWE BIJBEL VERTALING klaar.
De uit Dordrecht afkomstige Boekdrukker PAUWEL AERTS van RAVESTEIJN met zijn Drukkerij in Leiden, kreeg als enige Boekdrukker het octrooi en het alleenrecht om de ,,NIEUWE STATENBIJBEL,, te drukken.
Hierbij wil ik melden dat dit geen wetenschappelijk onderzoek is en ik geen onderzoek heb gedaan in Notariele Archieven.
Het is een raamwerk met aanknopingspunten voor verder onderzoek naar de invloed op Dordrecht door de Zuid Nederlandse vluchtelingen die zich tussen 1572/1650 in Dordrecht vestigden.
H.W.G. v Blokland-Visser.
mail: hwg.blokland-visser@ziggo.nl /site www.blokland.dordtenazoeker.nl
GEGEVENS UIT: o.a.
- ZUID NEDERLANDSE BOEKDRUKKERS EN BOEKKOPERS IN DE REPUBLIEK DER NEDERLANDEN. door J.G.C.A. Briels.
- ADRESBOEK/VAN NEDERLANDSE DRUKKERIJEN EN BOEKVERKOPERS TOT 1700 verzameld door S.T.C.N. Redactie J.A.Gruys en Jan Bos.
- LATIJNSE ZINSSPREUKEN OP NEDERLANDSE BOEKMERKEN door A.C. Nielson.
- CHRONOLOGISCH REGISTER BEHORENDE BIJ DE ALFABETISCHE LIJST VAN BOEKDRUKKERS.
- BIOGRAFISCH PORTAAL/ NIEUW NEDERLANDS BIOGRAFISCH WOORDENBOEK.
- 1580 LIJST VAN 50e PENNING VAN DORDRECHT (AdH) door Andre den Haan/site www.andredenhaan.ismijnpassie.nl
- 1606 LIJST VAN VERPONDING VAN DORDRECHT (AdH) door Andre den Haan/site www.andredenhaan.ismijnpassie.nl
- 1626 LIJST VAN 1000e PENNING VAN DORDRECHT (AdH) door Andre den Haan/site www.andredenhaan.ismijnpassie.nl
- REGIONAAL ARCHIEF DORDRECHT DOOP EN TROUWBOEKEN.
- ZOEKEN BIJ GOOGLE.
OVERZICHT VAN BOEKDRUKKERS/BOEKVERKOPERS/BOEKBINDERS TE DORDRECHT 1546/1670
1546 / FRANCOIS de BOTH / Boekdrukker.
1550 / WILLEM GUILLART / Boekdrukker.
1572/1594 / JAN CANIN / Boekdrukker uit Gent. (Staatsdrukker/stadsdrukker)(in 1594 werd hij opgevolgd door zijn twee zoons Abraham Canin en Isaac Canin)
1577/1628 / PEETER (PIETER)VERHAGHEN / Boekdrukker uit Antwerpen/Londen/ (Stadsdrukker van Dordrecht)
1578 JAN (HANS) VERSCHUEREN / Boekdrukker.
1579/1580 JAN HERMANS / Boekverkoper.
1580/1584 JACQUES DE BOTH / Boekdrukker.
1581 / ANDRIES MARGUS /Boekdrukker.
1583/1598 / JAN JANS CANIN / Boekdrukker uit Gent.
1584 /CAERL HENDRICKS /Boekdrukker.
1584 /ANDRIES KIEBOOM /Boekdrukker uit Turnhout .
1586/1606 /ANTHONIE v LEEST / Boekdrukker uit Antwerpen.
1587 / CHRISTOFFEL LENAERTS / Boekdrukker.
1587 / DESIDERIUS de la TOMBE / Boekdrukker.
1588 / HANS ANDRIES /Boekdrukker/Papiermaker.
1588 / AERT CORNELIS v HERVELT (Hoofelt) / Boekdrukker.
1588/1627 / JASPER v TROYEN GORISZ / Boekdrukker uit Mechelen.
1589/1602 / CORNELIS CLYPENS / Boekverkoper/Onderwijzer uit Gent.
1590/1614 / PIETER ROGIERS /Boekdrukker /Boekverkoper uit/Antwerpen. (in 1618 opgevolgd door Francois Boels /Boekdrukker)
1591 / GABRIEL GUYOT / Boekdrukker /Lettergieter uit Rotterdam.
1591/1602 /JACOB JANS CANIN / Boekdrukker uit Gent.
1592 / CHELEYN (Gillis) MANILIUS / Boekdrukker uit Gent.
1592 /GERRIT JANS VERSCHUEREN / Boekdrukker.
1594 / ISEBRANT SIBRANTS /Boekdrukker..
1594/1605 /ABRAHAM JANS CANIN / Boekdrukker uit Gent..
1597/1623 / THOMAS WILLEMS v ORTEN / Boekdrukker/Boekverkoper. .
1597 JASPER FROEGUS / Boekdrukker uit Turnhout..
1601/ GUILLAUME GUILMOT /Boekdrukker..
1601/BALTEN MALLAERT /Boekdrukker..
1600/1620 / PIETER WOUTERS / Boekdrukker..
1603 ISAAC DIRCKZ MUMBEECK / Boekdrukker..
1604/1620 / SACHARIAS JOACHIMZ / Boekbinder /Boekdrukker..
1606 / ANDRIES HENDRICKS / Boekbinder..
1606/1617 /JACOB JANS CANIN / Boekdrukker uit Gent ..
1606 / YSAAC JANS CANIN /Boekdrukker..
1606 / JAN JOOSTEN / Boekbinder ..
1607/1623 / JORIS JORISZ WATERS /Boekdrukker..
1607/1639 /ISAAC ANDRIES /Boekdrukker..
1608/1611 / PAUWEL AERTS v RAVESTEIJN/ Boekdrukker uit Dordrecht . na 1611 A'dam/Leiden (in 1637 krijgt hij Licentie voor het drukken van de STATENBIJBEL te Leiden).
1608/1635 / JASPER v TROYEN JASPERS II / Boekdrukker uit Antwerpen..
1608/ HANS REYNIERS /Boekdrukker..
1609/1632 / NICOLAES VINCENTS van SPIERINCXHOUCK /uit Rotterdam. Boekdrukker /Boekbinder/Letterzetter. (Stadsdrukker v Dordrecht)
1610 / JAN JANS v LOOFELT / Boekdrukkersgesel uit Mechelen.
1610 / CORNELIS CORSTEN (Corstiaans ) / Boekdrukker.
1610/1632 / FRANCOIS BOSSELAER / Boekdrukker uit Lyon.
1611 / ADRIAEN JANS de BOTH/ Boekdrukker.
1612/1627 / ANDRIES HERMANZ / Boekdrukker uit Dortmund.
1612 / ABRAHAM JANS MEELMAN/ Boekdrukker uit Antwerpen.
1612/1649 / JAN JANS CANIN /Boekdrukker.
1615/1620 / JAN LEENDERTS BEREWOUT (Berrevoets) /Boekdrukker.
1616 / ABRAHAM JANSEN / Boekdrukker.
1616/1656 / FRANCOIS JANS BOELS (Boelens) Boekdrukker /Boekverkoper. (in 1618 volgt Pieter Rogiers op/ in 1656 opgevolgd door Vincent Caymax)
1617/1642 / JAN HAENSBERGH JANS / Boekdrukker .
1617 /ALEXANDER HAENSBERGH /Boekdrukker.
1618 / ANDRIES REYNIERS (Reyers) /Boekbinder .
1619 / WILLEM BLOM PLEUNZ / Boekdrukker.
1620/1623 / DAMIS v RIEBEECK/ Boekdrukker.
1621 / BENEDICTUS HENRYCX v MINDEN / Boekdrukker.
1621 / JAN GERRITS VERSCHUEREN /Boekdrukker.
1622/1645 / HANS JANS AMBRULLAERT / Boekdrukker/Boekbinder.
1626 / ALBERT ARIENS / Boekdrukker.
1626 / FRANS BALTENS / Boekbinder/Boekdrukker.
1626 / JAN JANS / Boekdrukker.
1626/1660 / PIETER BASTIAANS LOYMANS / Boekbinder /Boekdrukker.
1626 /WED ANDRIES REYNIERS /MAAYKE WOUTERS /Boekbinder.
1627 / CORNELIS van NISPEN/ Boekdrukker.
1630/1659 / HENDRICK v/d ESCH / Boekdrukker .(Stadsdrukker v Dordrecht)
1633/1643 / MATTHIAS HAVIUS /Boekdrukker.
1635 / DIRCK NICOLAES v SPIERINXHOUCK /Boekdrukker.
1637/1673 / DIRCK DIRKZ /Boekdrukker.
1639 / VINCENT NICOLAES v SPIERINXHOUCK/ Boekdrukker.
1639/1652 / JASPER GORIS v TROOYEN / Boekdrukker.
1639/1662 / ABRAHAM ANDRIES / Boekdrukker/Boekverkoper.
1640/1643 / ISAAC BEIJERS / Boekdrukker.
1641/1660 / JACOB BRAET CORNELISZ /Boekdrukker. (in 1664 opgevolgd door Hendrik Keur en Jacob Keur /stiefzoons)
1643 / JACOB SALOMON SAVRY / Boekdrukker/Boekverkoper.
1643 / ISAAC REYERS /Boekdrukker /Boekverkoper.
1644/1655 / MAERTEN de BOTH / Boekdrukker/Boekverkoper.
1644 /1656/ HERONYMUS JANS CANIN / Boekdrukker.
1645/1647 / MICHIEL (Michael )FEERMANS / Boekdrukker.
1647 / SIMON MOULART/ Boekdrukker.
1647/1662 / JACOB BAREND SMIENT/ Boekdrukker. (in 1647 krijgt hij licentie voor het drukken van de ,,STATENBIJBEL,,)
1647 / FRANCOIS BALTENS / Boekdrukker.
1650 / JAN NICOLAAS SPEIRINCKHOUCK / Boekdrukker.
1653 / JACOB de GAYER /Boekdrukker.
1656 / VINCENT CAYMAEX / Boekdrukker. (in 1656 volgt hij Francois Boels op)
1657 / MATTHEUS CORNELIS van NISPEN/ Boekdrukker/Landmeter.
1657 / ISAAC TEGHELBERG / Boekdrukker.
1659 /1662 / GILLIS JANS NEERINGH / Boekdrukker.
1659/1675 / WED ISAAC REYERS /Boekdrukker/Boekverkoper.
1664 HENDRIK KEUR en JACOB KEUR / Boekdrukkers. (1664 volgen hun stiefvader Jacob Braet Cornelisz op in de Drukkerij) 1669 / GEMAN GENEMEN v CAPPEL / Boekdrukker.
1670 / ABEL NICOLAAS de VRIES / Boekdrukker / Landmeter. (volgt zijn schoonvader Mattheus van Nispen op)
1618/1619 ACHT LEDEN VAN HET CONSORTIUM VAN BOEKDRUKKERS TE DORDRECHT DIE HET RECHT KREGEN, OP HET DRUKKEN EN UITGEVEN VAN DOCUMENTEN BETREFFENDE DE ,,NATIONALE SYNODE,, TE DORDRECHT
- JEAN LEONART BERREVOET.
- FRANCOIS BOSSELAER.
- FRANCOIS JANS BOELS.
- ISAAC JANS CANIN
- SACHARIAS JOACHIMS.
- NICOLAES VINCENT SPIERINCK HOUCK.
- JORIS WATERS.
- PIETER VERHAGHEN.
(c) Papendrecht H.W.G. van Blokland-Visser, augustus 2017, juni+september 2018, maart 2020, december 2020, november 2022.