Aanmelden | Contact
Doorzoek de bronnen

Dordrecht en de invloed van de Zuid Nederlandse vluchtelingen uit o.a. Luik/Brabant/Vlaanderen en Wallonie in de periode 1572/1650

Samengesteld door historica/schrijfster H.W.G. van Blokland-Visser (Papendrecht 2017-2022)
E-mail: hwg.blokland-visser@ziggo.nl

Bij gebruik van gegevens van de website vermeld dan:
"mw. H.W.G. van Blokland-Visser, Papendrecht (website: blokland-visser.dordtenazoeker.nl)"

2. IJZER, WAPEN, KOPER EN EDELMETAAL HANDELAREN

DE INVLOED VAN DE IJZER/WAPEN/KOPER EN EDELMETAAL HANDELAREN UIT WALLONIE/VLAANDEREN TE DORDRECHT IN DE PERIODE 1572/1650

door Historica/Schrijfster H.W.G. van Blokland-Visser /Papendrecht
e-mail: hwg.blokland-visser@ziggo.nl
website H.W.G. v Blokland-Visser: www.blokland.dordtenazoeker.nl

Dordrecht kreeg vanaf 1572 Metaalhandelaren en Smeden binnen haar muren, uit Wallonie/Vlaanderen en Brabant, die op de vlucht waren voor de Spanjaarden. Zij brachten voor Dordrecht de kennis van de METAALHANDEL en METAALINDUSTRIEmee o.a.
1. IJZERHANDEL
2. WAPENHANDEL
3. KOPER HANDEL
4. EDELMETAALHANDEL
Het grootste motief van de METAAL en WAPEN Handelaren en de SMEDEN om te vluchten, naar het veilige en gastvrije Noord Nederland was de Vrijheid van Religie en Handel.
In 1622 had Dordrecht 18.270 inwoners, waarvan er ca 4.500 afkomstig waren uit Wallonie /Vlaanderen en Brabant. (Gegevens: J. Briels)
Hierbij wil ik melden dat dit geen wetenschappelijk onderzoek is. Ik heb geen onderzoek gedaan in de Notariele Archieven. Ik heb mij niet verdiept in de complexe materie van de IJzerindustrie Wapenindustrie/Koperindustrie en Edelmetaalindustrie. Waar mogelijk heb ik geprobeerd de onderlinge in kaart te brengen, wat op zich een puzzel was door de vele verschrijvingen in het Frans, Duits en Nederlands. Het is een raamwerk met aanknopings punten voor verder onderzoek naar de invloed op Dordrecht door de komst van de vele vluchtelingen uit Wallonie/Vlaanderen en Brabant, die zich tussen 1572/1650 zich in Dordrecht vestigden.
Mijn uitgangspunten waren de vele gegevens over de handel te Dordrecht uit ,,DE TRIPPEN IN DE 17E EEUW,, door P.W. Klein, met uitgebreide gegevens over de handel in Dordrecht in de 17e eeuw.
H.W.G. van Blokland-Visser.

MEER INFORMATIE UIT:
  • ,,DE TRIPPEN IN DE 17E EEUW ,, door Dr. P.W. Klein/1965.
  • ,,IJZER,, DE GESCHIEDENIS VAN EEN MACHTIG MATERIAAL door Dik Nas / IJzermuseum te Ulft /Uitgever: Aspekt /2015
  • ,,OCTROOIEN VOOR UITVINDINGEN IN DE NEDERLANDEN UIT DE 16E /17E/18E EEUW,, door G.Doorman. Uitgever: Martinus Nijhoff /Den Haag /1940.
  • ,,HANDEL EN MIGRATIE TE ZALTBOMMEL IN DE 16E EN 17E EEUW,, door W.F. Leemans.
  • ,,STAAT van OORLOG,, door Michiel de Jong(proefschrift /Leiden)
  • ,,HET ARSENAAL van de WERELD, door J.P. Puype en M.v/d Hoeve
  • DE GRAVEN VAN DE AUGUSTIJNE KERK TE Dordrecht door A.Nelemans /1998
  • DE GRAVEN VAN DE NIEUWKERK TE Dordrecht door A.Nelemans / 2006
  • GRAFZERKEN van DE GROTE KERK te Dordrecht door W.Nijman
  • DOOPGEGEVENS van de WAALSE KERK TE DORDRECHT/ RAD.
  • DOOP EN TROUWBOEKEN TE DORDRECHT/ RAD.
  • STADSWAAGREKENINGEN /VAN DORDRECHT /IJZER /4554/4571/ RAD.
  • 1580 Lijst 50e Penning v Dordrecht (AdH)
    1606 Lijst Verponding van Dordrecht (AdH)
    1626 Lijst 1000e Penning van Dordrecht (AdH)
    www.andredenhaan.ismijnpassie.nl (Andre den Haan), www.dordtenazoeker.nl

AFKORTINGEN:
TRIP / Gegevens uit het boek: ,,DE TRIPPEN IN DE 17EEUW ,,
G.DOORMAN / Gegevens uit het boek: ,,OCTROOIEN VOOR UITVINDINGEN IN DE NEDERLANDEN UIT DE 16e 17e 18e EEUW,,
AdH/ Gegevens van/ ANDRE den HAAN te Dordrecht.
St v Oorlog / Gegevens uit ,,STAAT v OORLOG,,

DORDRECHT WERD HET CENTRUM VAN DE IJZER/ WAPEN EN KOPERHANDEL VANAF 1572/1650


Via de Maashandel nam de export van IJzer en Koper naar Dordrecht toe.
In Dordrecht bestond al lang de stapelplicht van IJzer.
In de Ardennen was van ouds al een IJzerindustrie, daar liggen verschillende Ertslagen dicht aan de oppervlakte.
Het eerste IJzer werd gesmolten in kleine ovens. In de 13e eeuw kwam een Technische verbetering, voor het verwerking van IJzer door het gebruik van Waterkracht door WATERMOLENS die met grote Hamers het Erts verbrijzelde en de Blaasbalgen in werking werden zetten.
In de 14e eeuw ontwikkelde men in het Maasgebied de HOOGOVENS waardoor de IJZERPRODUCTIE toe nam en de WAPENHANDEL ontstond door de mogelijkheid van het maken van GROTE BOMBARDEN (Kanonnen) en het maken van PLAATHARNASSEN met Mechelen als centrum.

In 1572 kwam de grote stroom van vluchtelingen uit Wallonie/Vlaanderen op gang, waaronder Koper handelaren en LUIKSE IJzer en Wapenhandelaren en Smeden. Zij brachten de kennis mee van de nieuwe ,,METHODE WALLONE,,. (Een metaalzuivering die in LUIK was uitgevonden).
In de Periode 1614/1620 na het vertrek van de Groot IJzer handelaren o.a. TRIP/DE GEER /HELLINCX naar Amsterdam.
iep de handel in IJzer / Koper en Wapens terug in Dordrecht.

DORDRECHT BOUWDE EEN IJZERWAAG IN 1592

Door de toenemende handel in IJzer werd de IJZERWAAG gebouwd in de Wijnstraat met een IJzer opslag er naast vlak bij DE CRAEN.

WAT WERD ER VERHANDELD IN DE IJZERWAAG TE DORDRECHT o.a.:
  • STAAFIJZER. In diverse soorten o.a.
    LANGE en KLEINE STAVEN.
    6 KANT STAVEN en 8 KANT STAVEN.
    RONDE en HALFRONDE STAVEN.
    VIERKANTE STAVEN.
  • ROE/IJZER.
  • VIERKANT/IJZER.
  • ROND/IJZER.
  • SCHAAR/IJZER.
  • OOG/IJZER.
  • BOUT/IJZER.
  • OUD/IJZER.
  • ZWEEDS/IJZER.
  • SPAANS/IJZER.
  • NAMENS/IJZER.
  • SUERLANDS/IJZER (SUNDERLAND)
    MET UITVOER NAAR: EMDEN / KEULEN / LONDEN / FRANKRIJK.

IJZEREN VOORWERPEN DIE WERDEN VERHANDELD IN DE IJZERWAAG TE DORDRECHT o.a.
  • PANNEN.
  • POTTEN.
  • KETELS.
  • ZOUTPANNEN.
  • VIJZELS.
  • GEWICHTEN.
  • SPIJKERS.
  • NAGELS.
  • SPELDEN.
  • AAN BEELDEN.
  • ANKERHANDEN.
  • HAARDPLATEN.
  • STOERTEN (IJZERPLATEN).
  • LEEUWENSCHILD (GESCHIKT VOOR WAPENFABRICAGE).
  • SCHERPEN (KOGELS).

Gegevens over de IJzerhandel te Dordrecht tussen 1594/1604 zijn terug te vinden in de rekeningen van de STADSWAAG/ 4552/4571/te Dordrecht / R.A.D. (gegevens over de IJzerhandel na 1604 zijn verloren gegaan)

IN DE PERIODE 1572/1650 WAS IN DORDRECHT DE HANDEL IN IJZER/WAPENS EN KOPER VOORNAMELIJK IN HANDEN VAN WAALS/VLAAMSE KOOPLIEDEN UIT o.a. LUIK/ ANTWERPEN en AKEN en omgeving.


Evenals de handel van ZOUT en TEXTIEL in handen was van de WAALS/VLAAMSE KOOPLIEDEN
Die onderling door familiebanden met elkaar verbonden waren en tot de Waalse Kerk behoorden.
Zij maakten in Dordrecht de dienst uit en hadden een belangrijke invloed op de ontwikkeling van de nijverheden in Dordrecht.
De Waals/Vlaamse families waren in de handel verenigd in Partencompagnies om zo de risico's te spreiden
Zij handelden voornamelijk met familie.
Met Broers/ Zoons/ Zwagers / Schoonzoons/ Ooms/ Neven zoals de families :
TRIP/de GEER /HELLINCX /LAIRESSE /LAMBION /NEURENBERGH/HOEUFT
In de eerste generatie hadden de gevluchte Walen/Vlamingen weinig contact met de Dordtse Kooplieden.
In de 2e generatie van Waals/Vlaamse Koopmans families werd er getrouwd met dochters of zoons uit Dordtse Koopmans families.

GROOTHANDELAREN IN IJZER TE DORDRECHT PERIODE 1592/1610 waren o.a.

  • MARTEN FAYEN
  • LOUIS LAMBERTS de GEER GAILLARMON (uit Luik)
  • LOUIS DE GEER JR. uit Luik
  • MATTHIJS LAMBERTS de GEER (uit Luik)
  • GERARD HELLINCX (uit Luik)
  • SERVAES GERARDS HELLINCK (uit Luik)
  • MATTHIJS DANIELS de LAIRESSE (uit Luik)
  • PIERON LAMBION (uit Luik)
  • NICOLAAS MANTERNACH (uit Trier)
  • MAERTEN RIJCKEN (uit Roermond)
  • CHRISTIAEN SPECX (uit Luik)
  • MATTHEUS GERRITS TRIP (uit Zaltbommel)
  • MATHIJS PIETERS TRIP (uit Zaltbommel)
  • JACOB JACOBS TRIP (uit Zaltbommel)
  • LIAS JACOBS TRIP (uit Zaltbommel)

Het was de Groothandelaren toegestaan om in hun eigen pakhuizen IJzer te wegen

HET NIEUWE WERCK NIEUWE WOONWIJCK VAN LUIKSE KOOPLIEDEN 1589/1620


In 1409 begon men het uitgraven van de Nieuwe haven. De zandplaat aan de de Maas zijde werd verhoogd.
In 1544 werd op het Nieuwe Werck een Stadsmuur aangelegd die werd verbonden met de Engelbrug naar het terrein rond de Grote Kerk.
De Stadsmuur liep langs de Noordkant van de Binnen Wale Vest. Het Nieuwe Werck werd afgeslooten door de Blauwpoort in de stadsmuur gebouwd met Blauwsteen (Blauwgrijs natuursteen uit de Waalse steengroeve)
In 1575 worden er nog geen bewoners gemeld op het Nieuwe Werck.
1589 kwamen de eerst bewoners en vestigden zich de LUIKSE Kooplieden op het Nieuwe Werck
In 1594 woonde er:
  • 25 bewoners in de Hooge Nieuwstraat.
  • 17 bewoners aan de Nieuwe Haven.
In 1620 worden er op het Nieuwe werck, 134 percelen genoemd op de Verpondings lijst.
Het Nieuwe Werck werd verbonden met de stad via de Lange Houten Brug (later de IJzeren Brug).

EEN OUD GEBRUIK VAN BEMIDDELING IN DE HERBERG ,,LUYDICK,, NIEUWE WERCK TE DORDRECHT IN 1606.
De Geschiedschrijver van Dordrecht, van BALEN schrijft over een onmin tussen de broers CONRAD v NEURENBERGH en GUILLAUME v NEURENBERGH (1580 /1641)(tr 1612 te Dordrecht met MARIA WILLEMOT uit Luik), Kooplieden uit Luik/ Namen/Aken handelen in o.a. Blauwsteen wonend op het Nieuwe Werck.
Waar de onmin over ging wordt niet vermeld maar zij kwamen er niet uit.
Dus werd er volgens Oud Gebruik de Strijdende partijen, die niet tot een oplossing kwamen, door de ,,VREDELEGGERS ,, (die door de stadsraad waren benoemd) benaderd en geadviseerd om tot een oplossing te komen.
Een van de oplossingen was om de Ruzie Makers tot verzoening te bewegen, zij samen met goede vrienden of familieleden in Herberg,,Luydick ,,onder te brengen net zo lang tot de zaak was opgelost. De strijdende partijen draaide op voor de kosten.
DE HERBERG LUYDICK,, was een belangrijke plaats van samen komst op het Nieuwe Werck daar werd vergaderd en gehandeld.
Het werd pas een Herberg genoemd al er tenminste veertien dagen bier en wijn was geschonken en de Herbergier door de Stadsraad was goed gekeurd.
Als bemiddelaars waren goede vrienden aan wezig de:
LUIKSE IJZERKOOPLIEDEN:
  • LAURENS POSSON
  • PIERE LAMBINON
  • FRANCOIS de MEYER
  • MATTHIJS DANIELS LAIRESSE
Allen lid van de Waalse kerk.

Op 2-6-1620 Kwamen de zelfde broers CONRAD van NEURENBERGH en GUILLAUME van NEURENBERG weer bijeen in ,,DE HERBERG LUYDICK,, voor de bemiddeling van de onmin tussen de broers. Met dezelfde bevriende bemiddelaars:
  • LAURENS POSSON
  • PIERE LAMBINON
  • FRANCOIS deMEYER
  • MATTHIJS DANIELS LAIRESSE

De onmin ging nu over de verkoop van een huis van de familie van Neurenbergh op het Nieuwe Werck.

DORDRECHT EN DE IJZERHANDEL 1592/1620


Door de IJzerhandel ontstond een grote verscheidenheid aan beroepen in de IJzerindustrie.
Deze werden voornamelijk uitgevoerd door Smeden uit, WALLONIE/VLAANDEREN / en IJzerwerkers uit AKEN.
In 1601 werkte er 10% van de bewoners te Dordrecht in de metaalnijverheid o.a.
- SPELDEN EN NAALDEN INDUSTRIE.
- SPIJKER EN NAGELINDUSTRIE.
- WAPENINDUSTRIE.

SPELDEN EN NAALDENINDUSTRIE TE DORDRECHT IN DE 17E EEUW

In de periode 1585 /1610 waren er ca 40 Spelden/Naaldenmakers in Dordrecht.
Veel van de Spelden/Naaldenmakers kwamen uit Den Bosch. (uit ,,Boschenaars in de Verstrooing Emigratie tussen 1579/1629,, door GERARD v GURP).
Een aantal Speldemakers uit Dordrecht wordt genoemd in (,,Octrooien der Nederlanden in de 16e 17e en 18e eeuw,, door G. Doorman)
Die octrooi aanvragen voor eigen Pakpapier met eigen Merk of Embleem erop om daar hun Spelden en Naalden in te verpakken o.a.
  • 1585 REMEENS de WEVERE
  • 1593 JASPAR v KIEL (uit Beverwijck)
  • 1600 CATHARINA de WEVERE
  • 1600 WALRAVEN CLAES
  • 1602 GABRIEL WILLEMS
  • 1602 CLAES PIETERS (uit Antwerpen)
  • 1605 JOOST CLAES v/d BOSCH
  • 1605 PIETER GERRITS (Goverts)
  • 1605 PAUWEL JANS

In 1609 werd in het COPERHUYS AAN HET VLAK te DORDRECHT van DIRCK JANS HOEUFT en JORIS JANS v HOUBRAECKEN de stalen platen gemaakt waarvan, de Spelden en Naalden werden gemaakt. De Groothandelaren MATTHIJS DANIELS LAIRESSE en DIRCK JANS HOEUFT regelde de Export van de Spelden en Naalden. (Akte Not. Paulus Eelbo/ 6-11-1609 te Dordrecht/RAD/Trip)

SPIJKER/NAGELINDUSTRIE /TE DORDRECHT IN DE 17E EEUW
  • ADAM OP DE BEECK
    IJzer en Spijkerhandelaar te Dordrecht
    In 1602 levert hij vaten met Spijkers aan de Kooplieden
  • JACOB JACOBS TRIP en WILLEM v AELST te Dordrecht.
    (Akte Not. Huybrecht Balis. /14-2-1602 te Dordrecht /RAD/Trip)
  • SIMON LE LONG
    IJzerhandel/Spijkersmid te Dordrecht.
    In 1625 wordt hij genoemd als Spijkermaker.
  • SIMON MAGIS
    IJzerhandel / Nagelsmid te Dordrecht.
    In 1619 had hij ijzer gekocht van de Dordtse IJzerkooplieden PIERON LAMBINON en LAURENS POSSON, beide van Luik en had nu een schuld van f 565,-
    Hij moest om de schuld te vereffenen zijn hele inboedel af staan.
    Genoemd wordt: o.a. Uit zijn Werkplaats /5 Blokken met Aambeelden / 20 IJzeren Hamers /1 Dubbele Blaasbalg enz
    (Akte Not.Paulus Eelbo/12/14-10-1619 te Dordrecht/RAD /Trip)
  • AART PARADIJS
    IJzerhandel/Nagelsmid te Dordrecht.
    In 1606/folio 26 /woont hij aan de Nieuwe Haven (AdH/Verp)

HET NAGELSMEDEN VAN HOOGWAARDIG IJZER
1. Men verhit de IJzeren stang in een Smidsvuur.
2. Smeed op het Aanbeeld een punt aan de stang.
3. Sla het rood gloeiende einde eraf.
4. Pak het roodgloeiende eind met een tang.
5. Steek de punt naar beneden in een van de verschillende gaten in het aanbeeld.
6. Haal de kop eraf en laat het schrikken in het water.
7. De rest werd uit het gat gehaald.
Diverse maten
GROOTSTE NAGELS CA 45 CM.
SCHEEPSNAGELS 20 TOT 25 CM.
KLEINSTE NAGELS 1000 IN 125 GRAM.

AMBACHTELIJKE VAARDIGHEDEN VAN NAGELSMEDEN TE DORDRECHT16E EEUW
Voorschriften v/d Meesterproef in de 16e eeuw
In een dag 1500 zeer kleine Nagels maken niet Dicker dan de schaal van een Hoender.
De Meester merken werden vanaf de 15e en 16e eeuw in geschreven in het Gildeboek en konden worden geerfd (blz 109/uit ,,IJzer,, door DIK NAS)

DIVERSE SMEDEN HADDEN HUN EIGEN GILDE TE DORDRECHT in de 16e en 17e eeuw
Er waren ca. 20 SPECIALISATIES VAN SMEDEN ieder met een eigen Gilde o.a.:
- MESSENSMID
- NAGELSMID
- STAALSMID
- SPELDENSMID
- WAPENSMID
- KANONNENSMID
- GROFSMID
(uit ,,IJZER,, DIK NAS)

EDELMETAAL/ GOUD EN ZILVERINDUSTRIE/HANDEL TE DORDRECHT 1585/1650
Er ontstond toename van Goud en Zilversmeden naar Dordrecht uit o.a. uit Antwerpen en Engeland/ Frankfurt en Augsburg. Ook nam de handel in Goud en Zilver toe. Vanaf 1606 werd GOUD geimporteerd door ELIAS JACOBS TRIP koopman te Dordrecht met zijn handels reizen naar de Westkust van Afrika.
Veel is er niet geschreven over de Dordtse Goud en Zilversmeden in het begin van de 17 eeuw.
Het Goud en Zilver Archief van Dordrecht is verloren gegaan.
HET STADSMERK VAN DORDRECHT VOOR GOUD EN ZILVER WAS EEN ROZET (ROOSJE)
Dit merkteken staat ook op de Munten die in Dordrecht werden gemaakt.

GOUD EN ZILVERSMEDEN TE DORDRECHT BEGIN 17E EEUW
Op een lijst van ANDRE den HAAN/ andredenhaan.ismijnpassie.nl
  • 1606/folio 46 ISAAC HENRCKS CONINCK/ Goudsmid/ Wijnstraat.
  • 1606/folio 54 AERT v VACKEN /Goudsmid / Wijnstraat.
  • 1606/folio78 DAVID /RANSON RENSON /Goudsmid / Wijnstraat (uit Engeland)
  • 1606/folio 78 JAN HUYGENS v BEAUMONT/ Goudsmid / Wijnstraat.
  • 1606/folio 81 EDUWART REYNIERS /Goudsmid/ Wijnstraat.
  • 1606/folio 155 JAN AERTS v BALEN/ Zilversmid / Hofstraat.
  • 1606/folio 187 GERRIT HENRICKS CONINCK/ Goudsmid/ Voorstraat.
  • 1606/folio 189 BARENT FONCK(VONCK) /Goud en Zilversmid/Voorstraat
  • 1606/folio 190 DANIEL RANSON/ Goudsmid/ Voorstraat (uit Engeland)
  • 1606/folio 223 BARENT MARCUS FONCK(VONCK)/ Goudsmid/ bij de Vest
  • 1626/folio 53 SYMON WARNIER/ Zilversmid/Voorstraat
  • 1626/folio 65 Wed. BARENT MARCUS FONCK(VONCK)/Goudsmid /Voorstraat.
  • 1626/folio 95 JAN TELLER /Goudsmid /Voorstraat

OVERZICHT VAN GOUD EN ZILVERSMEDEN TE DORDRECHT PERIODE 1600/1640
Met o.a. gegevens uit
,,Goud en Zilversmeden in Dordrecht,, door L v Roosendaal (Familie Fonck/Schoormans )
,,Goud en Zilversmeden in NoordHolland,, door J.G.C.A. Briels www.dordtenazoeker

  • JAN HUYGENS v BEAUMONT
    Goudsmid te Dordrecht.
    Ontr: op 25-1-1598 te Ddr met ANNEKEN WILKENS
    Kinderen te Dordrecht:
    1599 HUIG
    1602 JOCHEM
    In 1606 /folio 78 /woont hij in de Wijnstraat (AdH/Verp)
  • JAN AERTS v BALEN uit Breda
    Zilversmid te Dordrecht.
    In 1606 /folio 155 /woont hij in de Hofstraat (AdH/Verp)
  • ISAAC HENDRICKS CONINCK
    Goudsmid te Dordrecht.
    Tr: 30-8-1628 te Ddr met GRIETKEN BENJAMIN
    In 1606 /folio 46/ woont hij in de Wijnstraat (AdH/Verp)
  • GERRIT HENDRICKS CONINCK
    Goudsmid te Dordrecht.
    In 1606 /folio 187 /woont hij in de Voorstraat (AdH/Verp)
  • BARENT(BERNARD) JANS FONCK/VONCK
    Goud/Zilversmid te Dordrecht.
    Geb 1555 te Antwerpen /overl: 12-10-1601 Ddr
    z.v. Bernard Fonck en Janneke Muyzenhol
    Tr: 1e 20-12-1587 te Antwerpen met SARA JANS
    Kinderen te Dordrecht 1e huwelijk:
    1590 STIJNKEN
    Tr: 2e 14-2-1593 te Ddr met GEERTRUI ADRIAANS SCHOORMANS
    d.v. Adriaan Gillis Schoormans (Goudsmid te Ddr)
    Kinderen te Dordrecht :
    1594 GILLIS
    1596 BAREND tr 1619 ANNA ROBBERTS v HEUSDEN (Zilversmid)
    1599 ADRIAAN tr 1622 CORNELIA WILLEMS v RUYVEN (Goudsmid)
    1602 CATALINA
    16 .. ANNEKE tr 1638 JOHANNES WARNIER (Goudsmid)
    1608 ABRAHAM tr 16.. ANNEKE ADRIAANS WOR (Zilversmid Pelserbrug)
    In 1569 is hij leerling van de Zilversmit Quinten v/d Gracht te Antwerpen.
    In 1588 is hij Poorter te Dordrecht.
    In 1601 is hij Deken van het Gilde van Goud en Zilversmeden te Dordrecht.
    In 1606/folio 189 /woont hij in de Voorstraat (AdH/Verp)
  • BAREND (BERNARD) BARENTS FONCK (VONCK)
    Goud/Zilversmid te Dordrecht.
    Geb: 1596 Ddr /overl: v 1623 Ddr
    Tr: 1-9-1619 te Ddr met ANNEKE ROBBERTS v HEUSDEN
  • ADRIAAN BARENDS FONCK (VONCK)
    Goudsmid te Dordrecht.
    Geb: 1599 Ddr
    Tr: 1622 te Ddr met CORNELIA WILLEMS v RUYVEN
  • ABRAHAM BARENDS FONCK
    Zilversmid te Dordrecht.
    Hij woont bij de Pelserbrug.
    Tr: 16 te Ddr met ANNEKE ADRIAANS WOR
  • BARENT MARCUS FONCK (VONCK)
    Goudsmid te Dordrecht.
    In 1606 /folio 223 /woont hij bij de Vest (AdH/Verp)
  • WED. BARENT MARCUS FONCK
    Goudsmid te Dordrecht.
    In 1626 /folio 65/ woont zij in de Voorstraat /4 Pond(AdH/1000eP)
  • DIRCK v HOOGSTRATEN
    Zilversmid te Dordrecht.
    Geb:1596 te ?/overl:1640 Ddr / begr Gr Kerk Ddr
    Tr: met MAAIKE de CONINCK
    Geb: 1598 te ?/overl:1645 Ddr /begr Gr kerk Ddr
  • DAVIT RANSON/RENSON/RHESER /uit Engeland
    Goudsmid te Dordrecht.
    Tr: 1-9-1611 te Ddr met GEERTRUID ADRIAANS SCHOORMANS
    d.v. Adriaan Gillis Schoormans /Goudsmid te Ddr
    In 1606/folio 78/woont hij in de Wijnstraat (AdH/Verp)
  • DANIEL RANSON/RENSON /RHESER/ uit Engeland
    Goudsmid te Dordrecht.
    In 1606 /folio 190 /woont hij in de Voorstraat (AdH/Verp)
  • EDUWART REYNIERS / uit Antwerpen
    Goudsmid te Dordrecht.
    Tr: op 7-1-1596 te Ddr met LIJSBET ADRIAANS SPRUYT
    In 1606 /folio 81/ woont hij in de Wijnstraat (AdH/Verp)
  • ADRIAAN GILLIS SCHOORMANS
    Goudsmid te Dordrecht.
    Geb: 1544 te Hoogstraten /overl: 1605 te Ddr
    In 1575 verkoopt hij zijn huis in Hoogstraten en vertrekt naar Dordrecht
    Tr: In 1570 te Hoogstraten met CLARA WOUTERS HABBARD (overl: 1621 Ddr)
    Kinderen geboren te Hoogstraten :
    15.. GEERTRUID (overl: 1646 Ddr)
    15.. CATELIJNE (overl: 1603 Ddr)
    15.. DAVID
    15.. HENDRICK (Zilversmid) tr 1607 Ddr met GEERTRUI JANS STAMROEDE
    15.. WOUTER (Zilversmid)ongehuwd (overl: 1612 Ddr)
    Kinderen te Dordrecht:
    1579 CLARA
    1582 FRANCINA
    1597 FRANK (Zilversmid)
  • HENDRICK ADRIAANS SCHOORMANS
    Zilversmid te Dordrecht.
    Geb: 15.. te Hoogstraten
    Tr: 1607 te Ddr met GEERTRUID JANS STAMROEDE
    Kinderen te Dordrecht :
    1611 WOUTER HENDRICKS /Zilversmid (overl: 1661) tr 1632 te Ddr met
    Hester Bastiaans v/d Meer
  • JAN TELLER uit Breda
    Goudsmid te Dordrecht.
    Tr: 1e met ?
    Ontr 2e : op 26-10- 1653 te Ddr met ELISABETH WITTE GOMMERS
    Kinderen te Dordrecht:
    1654 ELISABETH
    1656 JOHANNES
    1626/folio 95 / woont hij in de /Voorstraat (AdH/1000eP)
  • AERT v VACKEN
    Goudsmid te Dordrecht.
    In 1606 /folio 54 /woont hij in de Wijnstraat (AdH/Verp)
  • GOUDSMEDEN ,,WARNIER DE RASIERE,, UIT ANTWERPEN
    In 1576 woont LAUWERENS DIRCK WARNIER in Augsburg.
    In 1576 woont ARTUS WARNIER in Antwerpen.
    In 1579 woont DIRCK WARNIER in Engeland.
  • SYMON WARNIER
    Zilversmid te Dordrecht.
    Tr: ca 1620 /Waals te Ddr met JUDITH Le RUYTH
    Kinderen te Dordrecht:
    1620 JOHANNES tr 1639 met Anneke Fonck (Vonck)
    1621 THOMAS
    1625 HEILKEN
    1626 JUDITH
    1628 MARIE
    1633 DAVID
    In 1626 /folio 53 /woont hij Voorstraat /1 pond(AdH/1000eP)
    In 1631/1642 /woont hij in Huis ,,ST JOOST,, hoek Aardappelmarkt.
  • JOHANNES SYMONS WARNIER /WASSIER /RASIER
    en Zilverdraad Trekker te Dordrecht.
    Geb: 1620 te Ddr/overl: 3-6-1660 Ddr
    Tr: 26-2-1639 te Ddr met ANNEKE ROBBERTS v HEUSDEN
    (wed v Barend Fonck(Vonck)
    In 1639 woont hij Op Den Boom.

HANDEL IN ZILVER EN GOUDDRAAD TE DORDRECHT ANNO 1619/1625
Op 15-7-1619 wordt OCTROOI aangevraagd voor 9 jaar door de zwagers, JEAN ROELANDS de CARPENTIER en SERVAES GERARDS HELLINCX, Kooplieden en Burgers van Dordrecht.
OM GOUD EN ZILVERDRAAD TE MAKEN, DIE GEBRUIKT WERD VOOR ALLE STOFFEN
OM MET GOUD EN ZILVERDRAAD TE BORDUREN.
DAARVOOR WERD HET FIJNSTE GOUDDRAAD EN ZILVER DRAAD GEMAAKT.
(Octrooi /G 179/blz 147/uit ,,Octrooien v Nederland,, / G.Doorman)

In 1620 wordt OCTROOI aangevraagd voor 5 jaar door de zwagers
JEAN ROELANDS de CARPENTIER en SERVAES GERARDS HELLINCX , Kooplieden in de IJzer/Koper en Wapenhandel te Dordrecht.
Voor het:
,,INRICHTEN VAN EEN WERKPLAATS VOOR EDELMETAALNIJVERHEID MET INWONEND EEN MR. GOUDSMID UIT AUGSBURG MET ZIJN GEZIN
,,DIE DE DRAET SOO VAN GOUT ALS VAN SILVER MAECKT OP DE WEYSE EN MANIERE VAN ENGELANDT,,
In het Huis,,HET ZEEPAERT,, in de Wijnstraat van JEAN ROELANDS de CARPENTIER
(Octrooi/ G/142/uit,, Octrooien van Nederland ,,/G. Doorman)

Op 6-1-1610 kocht JEAN ROELANDS de CARPENTIER het Huis HET ZEEPAERT / Wijnstraat 113 van ANTHONIS IN DEN BLONCK (die er een Brouwerij in had) de Brouwerij werd in 1620 verbouwd tot een werkplaats voor het maken van Goud en Zilverdraad met een woonruimte voor de inwonende Mr. Goudsmid uit Augsburg met zijn vrouw en 2 dienstmeisjes, die werden verplicht mee te werken in de Werkplaats.
De Mr. Goudsmid trok een extra werkkracht aan, een Goudwerker uit Engeland, die ook bij de werkplaats in woonde.
De GOUDSMID WERKTE OP STUKLOON EN KREEG UITBETAALD VOOR :
GROFDRAAD / 5 stuivers
FIJNDRAAD/ 10 stuivers
SPINDRAAD / 12 stuivers
SUPERFIJNDRAAD / 14 stuivers
(Akte Not. Paulus.Eelbo/ 2-5-1620 /te Dordrecht /RAD /Trip)

JEAN de CARPENTIER leverde het Goud en Zilver ,Hij was een man met een opvliegend karakter
Een van de Zilver en Gouddraadwerkers had een klacht tegen Jean de Carpentier, dat het hij Koperdraad moest gebruiken in plaats van zilver, om het Goud en Zilverdraad te maken.
Jean de Carpentier zei ,,LOOPT VOOR DEN DUIVEL ENDE GAET DAER WAER MEN BETER SILVER MAECKT, IST U NIET GOET GENOECH, HET IS MIJ GOET GENOEGH,,

IN 1623 WERD DE VERVALSING VAN HET ZILVER EN GOUDDRAADWERK UIT DORDRECHT IN ENGELAND ONTDEKT EN IN BESLAG GENOMEN
In 1623 maakte JEAN ROELOFS DE CARPENTIER en SERVAES GERARDS HELLINCX zich schuldig aan vervalsing en de hele partij van ,,OMTRENT DUYSEND PONT STERLINCK AEN SILVERDRAET,, werd in Londen in beslag genomen.
(In plaats van Zilverdraad was er Koperdraad gebruikt, met een laagje Zilver of Goud)
De zaak ontaarde in een rel in Engeland.
In 1625 werd door de Staten Generaal van Holland het octrooi van DE CARPENTIER en HELLINCX nietig verklaard.
JEAN de CARPENTIER wordt failliet verklaard en moet zijn huis ,,Het ZEEPAERT,, verkopen aan Ds. JOHANNES BOCCARDUS.
Door schuldeissers achtervolgt vlucht hij met zijn gezin naar de Vrijstad Culemborg.
Later vertrekt hij met zijn gezin naar Ned Brazilie Recife/Pernambuco
(uit ,,Huizen in Nederland ,,Zeeland en Zuid Holland,, uitgave van Ver HENDRICK KEYSER blz 269 t/m 271)

LIJST VAN DE GROOTSTE IJZERHANDELAREN TE DORDRECHT PERIODE 1592/1604
Uit ,,De Trippen in de 17e eeuw,, door Dr. P.W. Klein / blz 131

Deze lijst geeft aan:
Wie het meeste IJzer verhandelde.
Hoe lang hun handel duurde.
Hoeveel IJzer zij te verhandelden in de periode 1592/1604
(uit de Waagrekeningen te Dordrecht /RAD)
(Gegevens v/d IJzerhandel te Dordrecht na 1604 zijn verloren gegaan)

  • 1. JACOB GOVERTS (Goeverts) uit Nijmegen.
    IJzerhandel/Smid /Wapenhandel te Dordrecht
    Hij verhandelt in 7 jaar te Dordrecht. (1.112.000/LB/IJzer)
  • 2. NICOLAES MANTERNACH uit Trier/ Luik.
    IJzerhandel te Dordrecht.
    Hij verhandelt in 3 jaar te Dordrecht. (819.000/LB/IJzer)
  • 3. GERARD HELLINCK uit Maastricht.
    IJzerhandel / Wapenhandel te Dordrecht.
    Hij verhandelt in 8 jaar te Dordrecht. (695.000/LB /IJzer)
  • 4. WIJNANT JANS RUTGERS uit Boekholt.
    IJzerhandel te Dordrecht.
    Hij verhandelt in 7 jaar te Dordrecht.(572.000/LB/IJzer)
  • 5. ELIAS JACOBS TRIP uit Zaltbommel.
    IJzer handel /Wapenhandel / Maasschipper te Dordrecht.
    Hij verhandelt in 9 jaar te Dordrecht. (460.000 /LB/ IJzer)
  • 6. MATTHIJS PIETERS TRIP uit Zaltbommel.
    IJzerhandel /Maasschipper / te Dordrecht.
    Hij verhandelt in 8 jaar te Dordrecht. (406.000/LB/IJzer)
  • 7. JAN ELIAS uit Zuid Nederland.
    IJzerhandel / te Dordrecht.
    Hij verhandelt in 5 jaar te Dordrecht. (329.000/LB/IJzer)
  • 8. SERVAES GERARDS HELLINCX uit Luik.
    IJzerhandel /Wapenhandel /te Dordrecht.
    Hij verhandelt in 8 jaar te Dordrecht. (257.000/LB/IJzer)
  • 9. MARTEN RIJCKEN uit Roermond.
    IJzerhandel /te Dordrecht.
    Hij verhandelt in 4 jaar te Dordrecht. (219.000/LB/IJzer)
  • 10. HENDRIK de RUYTER uit Zaltbommel.
    IJzerhandel / te Dordrecht.
    Hij verhandelt in 5 jaar te Dordrecht. (197.000/LB/IJzer)
  • 11. DIRCK CLAES uit Zaltbommel.
    IJzerhandel /Maasschipper/ te Dordrecht.
    Hij verhandelt in 6 jaar te Dordrecht. (176.000 /LB/IJzer)
  • 12. CORNELIS de RAEDT uit Antwerpen.
    IJzerhandel /te Dordrecht.
    Hij verhandelt in 5 jaar te Dordrecht. (143.000/LB/IJzer)
  • 13. JACOB SMIT uit Zaltbommel.
    IJzerhandel /te Dordrecht.
    Hij verhandelt in 5 jaar te Dordrecht. (? LB/IJzer)
  • 14. MATTHEUS GERRITS TRIP uit Zaltbommel.
    IJzerhandel te Dordrecht.
    Hij verhandelt in 9 jaar te Dordrecht. (121.000/LB/IJzer)
  • 15. CHRISTIAEN SPECX uit Mechelen.
    IJzerhandel te Dordrecht.
    Hij verhandelt in 2 jaar te Dordrecht. (98.000/LB/IJzer)
  • 16. WILLEM v DILSEN uit Roermond.
    IJzerhandel te Dordrecht.
    Hij verhandelt in 4 jaar te Dordrecht. (96.000/LB/IJzer)
  • 17. WILLEM AMBROSIUS uit Aken/Nievelt.
    IJzerhandel te Dordrecht.
    Hij verhandelt in 4 jaar te Dordrecht. (80.000/LB/IJzer)
  • 18. GORIS JACOBS uit Zaltbommel
    IJzerhandel / Smid te Dordrecht.
    Hij verhandelt in 6 jaar te Dordrecht. (76.000 /LB/IJzer)
  • 19. LOUIS LAMBERTS de GEER de GAILLARMONT uit Luik.
    IJzerhandel te Dordrecht.
    Hij verhandelt in 3 jaar te Dordrecht. (76.000/LB/IJzer)
  • 20. HANS v LIMBURG uit Vianen.
    IJzerhandel te Dordrecht.
    Hij verhandelt in 3 jaar te Dordrecht. (66.000/ LB/IJzer)

(c) Papendrecht H.W.G. van Blokland-Visser, augustus 2017, juni+september 2018, maart 2020, december 2020, november 2022.