Door H.W.G. van Blokland-Visser (Papendrecht 2015)
E-mail: hwg.blokland-visser@ziggo.nl

Bij gebruik van gegevens van de website vermeld dan:
"mw. H.W.G. van Blokland-Visser, Papendrecht (website: blokland.dordtenazoeker.nl)"

(deel 7) Enkele suikerraffinaderijen te Dordrecht vanaf 1686

ENKELE SUIKERRAFFINADERIJEN TE DORDRECHT VANAF 1686

De 1e SUIKERRAFFINADERIJ IN HOLLAND werd gesticht in 1577 te Leiden door PIETER en JASPER DE MORIMONT.

(afb. 1 - DE SUIKERBACKER in de 17e eeuw. Een afbeelding gemaakt door Jan Luyken (1649-1712) toont een suikerbacker die voor de ingang van zijn suikerbakkerij staat. In zijn handen draagt hij een suikerbrood.)

(afb. 2 - EEN SUIKERBAROOD OP EEN GEVELSTEEN AAN DE BINNEN WALEVEST 89 TE DORDRECHT. Een afbeelding van een gevelsteen met daarop een suikerbrood gewikkeld in blauw papier. Deze gevelsteen zat boven de deur van het pakhuis van de suikerraffinaderij 'ZEELUST', anno 1733 aan Binnen Walevest de achterkant aan de Hoge Nieuwstraat te Dordrecht)

(afb. 3 - Op DE HOECK VAN DE WIJNBRUGH GENAEMT "HET SUYCKERHUYS" TE DORDRECHT. Akte uit 1630 te Dordrecht archief 9-768-folio 10 SAD: MAYKE DAMIS JANSD huisvrow van EVERT SCHREVEN VAn EYSSEL (weduwe van Andries Adriaens suyckerbacker te Dordrecht) woont op de hoek van de Wijnbrug in het huis genaamt HET SUYCKERHUYS januari 1630)

Zij vragen een licentie aan bij het stadsbestuur van Leiden. In de aanvraag vermelden zij dat zij in Antwerpen al diverse soorten suiker geraffineerd hadden.
In 1578 had Amsterdam 2 suikerraffinaderijen die in bezit waren van de gevluchte suikerbakkers, raffinadeurs HENDRICH LUYKEMAN uit Den Bosch en FRANCOIS HUYS uit Antwerpen.
Vanaf 1572 kreeg HOLLAND te maken met de komst van vluchtelingen voor de Spaanse bezetting uit VLAANDEREN. o.a. kooplieden die handelden in suiker en SUIKERRAFFINADEURS, SUIKERBAKKERS uit Antwerpen. In ANTWERPEN was men allang bekend met de handel in suiker en de verwerking van ruwe suiker.
In 1508 kwam het 1e transport van ruwe suiker naar Antwerpen. In 1560 waren er 13 suikerraffinaderijen in ANTWERPEN.
Ook DORDRECHT nam veel Vlaamse vluchtelingen op waaronder SUIKERBAKKERS.
Het grote aantal Vlaamse vluchtelingen heeft grote invloed gehad op de Dordtse volksaard in die tijd. In 1620 waren er 18.000 inwoners in DORDRECHT waarvan er 4500 van Vlaamse afkomst waren.
Tot 1630 bleven veel Vlamingen, waaronder de VLAAMSE SUIKERBAKKERS, actief in Dordrecht in hun SUYKERHUYSEN. Daarna vertrokken er veel met hun kennis en geld naar Amsterdam en Rotterdam.

(afb. 4 - EEN OVERZICHT VAN DE VUCHTELINGEN IN DE NOORD-NEDERLANDEN IN 1622. Veel vluchtelingen uit Vlaanderen en Duitsland kwamen naar Holland en Zeeland tussen 1580-1630. Voor de "DE VRIJHEID VAN GODSDIENST EN DE SOCIALE GELIJKHEID VAN DE BURGERS" Dordrecht had in 1622 een inwoneraantal van 18.270 waarvan er 4500 imirganten waren.)

In de 17e eeuw werden de SUIKERRAFFINADERIJEN meestal opgericht door een compagnonschap tussen een KOOPMAN, die met zijn kapitaal de kostbare inrichting van een suikerraffinaderij financierden (toen SUYKERHUYS genoemd), en MR.SUIKERBAKKER die de complexe vak van het suikerraffineren beheerste en leiding gaf in de suikerraffinaderij.
De meeste MR. SUIKERBAKKERS en SUIKERBAKKERSKNECHTEN waren van VLAAMSE of later van LUTHERS-DUITSE komaf. Wie een SUIKERRAFFINADERIJ stichtte was gebonden aan regels en voorschriften van de stad.
Het waren strenge regels van wegen de brandgevaarlijkheid. Het gebouw moest goed toegankelijk zijn voor de aan en afvoer van de goederen met wagens en schepen.
Al gauw was men ca f 10.000,- kwijt voor de inrichting en het pand waarin de suikerraffinaderij werd gevestigd.

(afb. 5 - WERKZAAMHEDEN IN HET STOOKHUIS VAN EEN SUIKERRAFFINADERIJ. Achterin staan de kook-ziedpannen. Links worden de suikerbroodvormen schoongemaakt. Vooraan links staan enkele suikerbroodvormen en een sirooppot (suikerraffinaderij 'De Granaatappel', van H.J. Scholten te Amsterdam))

(afb. 6 - HET COMPTOIR/KANTOOR VAN EEN SUIKERRAFFINADERIJ. Midden voor ligt op de tafel een suikerbrood (suikerraffinaderij aan de Lijnbaansgracht van Spakler & Tetterode te Amsterdam))

1. SUIKERRAFFINADERIJ "DE OSSEKOP" WIJNSTRAAT, 1735 KUIPERSHAVEN ANNO 1686 TE DORDRECHT.

De suikerraffinaderij "DE OSSEKOP" aan de Wijnstraat anno 1686 is de oudst vermelde suikerraffinaderij na 1680.
Deze werd gevestigd in de panden het "WEST INDISCH HUIS" en "DE OSSEKOP" aan de Wijnstraat.
Alleen de aankoop van de panden om er een suikerraffinaderij met 3 kook/ziedpannen in te vestigen kostte al f 10.000,-.
De koopman financier HERMAN VINGERHOED (ca 1630 Keulen,1715 Dordrecht) uit Dordrecht gaat een compagnonschap aan met
ALBERT WIGMAN (ca 1640, 1688 Dordrecht) koopman uit Amsterdam.
Om de suikerraffinaderij "De Ossekop" op te richten in 1686.
Enkele jaren later kwam er mede aandeelhouder bij, DR. JOHAN VAN EIJSDEN (ca 1655/1707 Dordrecht) uit Dordrecht.
Na het overlijden van Albert Wigman in 1688 werd zijn aandeel in de suikerraffinaderij overgenomen door: De Luthers-Duitse MR SUIKERBAKKER FREDERIK MUHLHOFF CASPERSZ
(Den Ham, Dtsl- 1715 Dordrecht) Deze kwam in 1686 uit Rotterdam naar Dordrecht om leiding te geven in de nieuwe suikerraffinaderij.
In 1715 kwam na het overlijden van Frederik Muhlhoff de helft van de suikerraffinaderij ,,DE OSSKOP,, in bezit van
FREDERIK WILKENS LAURENSZ (1692 Rotterdam, 1745 Dordrecht) kleinzoon van Frederik Muhlhoff in compagnonschap met:
PIETER VAN MALSEN (1685, 1719 Dordrecht) koopman te Dordrecht. Zijn aandeel in de suikerraffinaderij werd overgenomen door zijn moeder
MARGARETHA VAN HEYST weduwe van Gillis van Ooth eerder weduwe van Cornelis van Malsen. In 1724 koopt Frederik Wilkens haar aandeel in de suikerraffinaderij en is hij eigenaar van de gehele suikerraffinaderij.
In 1735 werd de suikerraffinaderij "De Ossekop" verplaatst van de Wijnstraat naar de pakhuizen van de W.I.C. aan de Kuipershaven.
In de Wijnstraat op de plaats van de raffinaderij laat Frederik Wilkens een mooi groot huis bouwen "Het West-Indisch Huis" wat er nog staat op Wijnstraat 87. Met boven de deur een afbeelding van een suikerbrood verpakt in blauw wit papier.
In 1771 is de suikerraffinaderij in bezit van JOHANNES THEODORUS WILKENS I (1721-1790 Dordrecht) en CHRISTOFFEL FREDERIK VEEGER suikerraffinadeur uit Amsterdam.

(afb. 7 - UIT HET GROOTBOEK VAN DE SUIKERRAFFINADERIJ "DE OSSEKOP", TE DORDRECHT 27 mei 1784 (archief familie BACKER Stadsarchief te Vlaardingen)) Met o.a. Johann Goll & Soonen te Amsterdam, familie van Wilkens mede-aandeelhouder van de suikerraffinaderij. In 1771 Johannes Theodorus Wilkens I (1721-1790 Dordrecht) (sedert 17 mei 1779 voor de helft eigenaar van de suikerraffinaderij) Christoffel Frederik Veeger (sedert 17 mei 1779 voor de eigenaar van de suikerrafinaderij)

(afb. 8 - UIT HET GROOTBOEK VAN DE SUIKERRAFFINADERIJ "DE OSSEKOP", TE DORDRECHT 27 meiu 1784 (archief familie BACKER Stadsarchief te Vlaardingen)) Met o.a. Backer & Van der Elst, suikerraffinadeurs te Dordrecht. Johannes Theodorus Wilkens II (1755 Dordrecht-1816 Rotterdam). Heeft op 23 december de suikerraffinaderij 'De Ossekop' verkocht samen met Christoffel Fredereik Veeger aan Johannes Backer Hilmarz, suikerraffinadeur te Dordrecht en Hilmar Johannes Backer Johannesz, suikerraffinadeur te Dordrecht.

In 1790 verkoopt JOHANNES THEODORUS WILKENS II (1755 Dordrecht, 1816 Rotterdam).
voor f 40.000,- de suikerraffinaderij "DE OSSEKOP" en "HET WEST INDISCH HUIS" aan JOHANNES BACKER HILMARZ (1734, 1799 Dordrecht), suikerraffinadeur te Dordrecht,
(ORA arch 9/840/fol 100v SAD)
In 1812 ging de suikerraffinaderij over op het raffineren van BIETSUIKER. De raffinaderij bleef tot 1850 in bedrijf en in bezit van de FAMILIE BACKER.

Bron:
In 1731 in het Kohier v/d 10e penning te Dordrecht wordt de suikerraffinaderij genoemd
"West Indisch Huis-De Ossenkop" archief 489/30382 / SAD/ J v Dalen/ J.v/d Maas
Archief 116/520 familiepapieren Muhlhoff/ Meulhof/ Hamilton/ SAD
Archief 116/855 familiepapieren Vingerhoed/ v Gelee/ SAD

2. SUIKERRAFFINADERIJ "NIEUWE HAVEN-HOOGE NIEUWSTRAAT" TE DORDRECHT ANNO 1706 (bij de Lange IJzerenbrug)

In 1706 koopt HENRICUS VAN VUGHT (ca 1674, overl 1744 Dordrecht) koopman te Dordrecht:
2 pakhuizen aan de Nieuwe Haven en Hooge Nieuwstraat om er een suikerraffinaderij met 3 kook/ziedpannen in te richten in compagnonschap met:
DE LUTHERS-DUITSE MR. SUIKERBAKKER ALBERT LOCKERMAN (ca.1665 Lippstad, 1718 Dordrecht) uit Amsterdam. En mede aandeelhouder:
COENRAAD V/D LINDEN (zwager van Henricus van Vught) koopman uit Haarlem de inleg is f 8.000,-.
In 1718 zet Henricus van Vught de suikerraffinaderij voort in compagnonschap met
DE LUTHERS-DUITSE MR.SUIKERBAKKER BARENT BROEKHUYSEN. (1690 Unna /Dtsl, 1751 Dordrecht) getrouwd met Sara Lockerman d.v. Albert Lockerman
In 1744 na het overlijden van Henricus van Vught, koopt Barent Broekhuysen v/d erven van Henricus van Vught zijn aandeel in de suikerraffinaderij voor f 5.000,- en is hij alleen eigenaar van de suikerraffinaderij.
In 1751 verkoopt Barent Broekhuysen de suikerraffinaderij voor f 10.000,- aan MARTINA METROPOLITANA VAN DRACKENBORG weduwe v Arnold v/d Wall. (van de firma RENS & V/D WALL)
In 1754 is de suikerraffinaderij in handen van JAN RENS JR (1726, 1796 Dordrecht) en
EVERHARD V/D WALL (1732 Rotterdam, 1814 Dordrecht) In 1814 is de suikerraffinaderij in bezit van de broers
JOHANNES FRANCISCUS RENS (1769 Dordrecht) en CORNELIS JACOBUS RENS (1774 Dordrecht)
In 1812 ging men gedeeltelijk over op het raffineren van BIETSUIKER.
In 1816 wordt de suikerraffinaderij verkocht aan de firma RENS & VRIESENDORP.
(In 1731 in het Kohier v/d 10e penning te Dordrecht wordt de suikerraffinaderij genoemd)

3. SUIKERRAFFINADERIJ "DE SUIKERMOLEN" KUIPERSHAVEN TE DORDRECHT ANNO 1706

De suikerraffinaderij "DE SUIKERMOLEN" kan genoemd zijn naar een oudere
suikerraffinaderij "De Suikermolen" van PIETER SCHIFF en LEENDERT SCHIFF die daar in ca1670 heeft gestaan. In 1706 gaan WILLEM BRUIJN (overl voor 1743 te Dordrecht) koopman te Dordrecht, en
FREDERIK SCHONENBURG (overl 1719 te Dordrecht) koopman uit Amsterdam
een compagnonschap aan. Om enkele panden te kopen op aan de Kuipershaven (toen nog Nieuwe haven genoemd) om daar een suikerraffinaderij met 3 kook/ziedpannen in te vestigen.
In 1743 zet SYBILLA SCHONENBURG (d.v. Frederik Schonenburg) weduwe van Willem Bruijn, de suikerraffinaderij voort met haar zoons: WILLEM BRUIJN JR (1725 Dordrecht) koopman te Dordrecht.
ANTHONY FREDERIK BRUIJN (1727 Dordrecht) koopman, reder te Amsterdam, firma WED. WILLEM BRUIJN & ZN In 1761 wordt de suikerraffinaderij "DE SUIKERMOLEN" voor f 13.000,- verkocht aan
JUSTUS DE BRUIJN en PIETER DE BRUIJN (zoons v Wisse de Bruyn) kooplieden uit Amsterdam en aan PIETER HENDRIK DUFFER (ca 1705 Barum/Dtsl) suikerraffinadeur te Dordrecht.
In ca 1794 is de suikerraffinaderij in bezit van:
WILLEM JACOB DE BRUIJN DE NEVE (1759 Amsterdam) koopman uit Amsterdam
z.v. Johanna Petronella de Bruijn (zuster van Justus en Pieter de Bruijn) en Willem de Neve
Mede aandeelhouder is:
EVERHARDUS CHEVALIER (ca 1770 Amsterdam) koopman uit Amsterdam.
In 1812 ging de suikerraffinaderij over op het raffineren van BIETSUIKER.
In 1815 wordt 1/4e deel van de suikerraffinaderij verkocht door Willem Jacob de Bruijn de Neve en Everhardus Chevalier aan:
PETRUS DIEDERICH BACKER suikerraffinadeur te Dordrecht
JACOBUS DE VOOGD, koopman, reder te Dordrecht en JOHAN CHRISTIAAN DE KLERK, koopman/reder te Dordrecht. De suikerraffinaderij bleef tot 1850 in bedrijf.

(In 1731 in het Kohier v/d 10e penning te Dordrecht wordt de suikerraffinaderij genoemd de Kuipershaven werd toen nog Nieuwe Haven genoemd)

(afb. 9 - WILLEM BRUYN JR SUIKERRAFFINADEUR/EIGENAAR DEEL HOEKERSCHIP IN 1755 8 september 1755 (archief 9-1619 - nr 162 Waterschout SAD). WILLEM BRUYN JR (1725 Dordrecht) coopman binnen de stad Dordrecht (suikerraffinadeur/eigenaar v/d suikerraffinaderij "DE SUIKERMOLEN" aan de Kuipershaven te Dordrecht). Is voor f 1500,- mede-eigenaar 1/8e deel van het Hoekerschip"JUFFROUW JOHANNA MARIA)

4. SUIKERRAFFINADERIJ "WIJNSTRAAT T/O GRAVESTRAAT" TE DORDRECHT ANNO 1708 (nu Wijnstraat 134)

In 1708 stichten de Luthers-Duitse MR. SUIKERBAKKERS:
JOCHEM VAN STOCK (ca 1680 Wesel, Dtsl) en
DIRK VAN STOCK (ca 1675 Wesel, Dtsl) een suikerraffinaderij in de Wijnstraat.

In 1733 wordt de suikerraffinaderij overgenomen door De Luthers-Duitse MR SUIKERBAKKER JOOST HENDRIK SCHEFFER (ca 1705 Henfort, Dtsl) in compagnonschap met:
PAULUS DEN BESTEN SIMONS (1708 Dordrecht) koopman te Dordrecht en
MAARTEN VEEN (1680 Dordrecht) Koopman te Dordrecht. In 1751 is de suikerraffinaderij in bezit van:
Mr. suikerbakker BALTHASAR V/D BROEK CORNELISZ (1690 Dordrecht) en
MARTINUS DEN OUDEN (1705 Engelen) koopman te Dordrecht
In 1759 wordt de suikerraffinaderij verkocht aan: ANTONIE KISSELIUS ANTONIEZ (1730-1818 Dordrecht) suikerraffinadeur te Dordrecht.
Ds. JOHANNES KISSELIUS ANTONIEZ (1725-1776 Dordrecht) theoloog te Dordrecht.
ISAAC KISSELIUS ANTONIEZ (1722 Purmerend) suikerraffinadeur te Amsterdam.
In 1776 is ANTONIE KISSELIUS alleen eigenaar van de suikerraffinaderij.
In 1812 ging de suikerraffinaderij over op het raffineren van BIETSUIKER
In 1818 is JOHANNES KISSELIUS ANTONIEZ (1778-1850 Dordrecht) alleen eigenaar van de suikerraffinaderij. De suikerraffinaderij bleef tot 1850 in bedrijf en in bezit van de familie KISSELIUS.

(In het Kohier v/d 10e penning te Dordrecht wordt de suikerraffinaderij genoemd Wijnstraat nrs. 1/2/3)

5. SUIKERRAFFINADERIJ "DE RAAPKOEK" DE BOOM-VOORSTRAAT TE DORDRECHT ANNO 1712

(afb. 10 - MELKPOORTJE AAN DE MERWEDEKADE ANNO 1833. Het Melkpoortje stond naast de suikerraffinaderij "DE RAAPKOEK" )

De suikerraffinaderij "DE RAAPKOEK" werd vernoemd naar een van de panden die in 1712 werden aangekocht in De Boom-Voorstraat om er een suikerraffinaderij met 3 kook/ziedpannen in te vestigen.
In 1712 ADRIAAN ONDER DE LINDEN SIMONS (1684-1759 Dordrecht) koopman te Dordrecht koopt in compagnonschap met:
De Luthers-Duitse MR. SUIKERBAKKER HENDRIK VRIESENDORP FRANSZ
(ca1667 Unna/Dtsl-1728 Dordrecht) uit Rotterdam. 2 panden "De Raapkoek" en "De Wildeman" aan De Boom-Voorstraat (bij het Melkpoortje) voor f 3.000,- van de graanhandelaar Anthony van Walraven te Dordrecht.

HENDRIK VRIESENDORP/HEINRICH FRIESENDORP
overl: op 24 februari 1728 te Dordrecht en begraven in de Grote kerk te Dordrecht
Hij leerde het vak van suikerbakker/suikerraffinadeur bij de Lutherse JOHAN VAN GEYSEL(GIESEL)
suikerraffinadeur te Rotterdam. In 1641 koopt deze zijn suikerraffinaderij en winkel samen met Jacob Vosmaer voor f 12.000,- en het bijbehorende huis en erf voor f 3.000,- in West-Nieuwlant te Rotterdam van Dirck Reyerz van Beaumont suikerraffinadeur te Rotterdam en zoon van de 1e suikerraffinadeur in Rotterdam Reynier Maartens van Beaumont uit Dordrecht.
Contract bij notaris Jacob v Duyfhuysen te Rotterdam
HEINRICH FRIESENDORP jongeman uit Una komt voor 3 jaar in dienst van JOHAN V GEYSEL coopman en raffineerder
van Suyckeren. Hij zal hem leren brootsuycker te maken en later ook suyckercandij. Heinrich sal zijn meester als goede knecht dienen voor de ovens en de vuren zorgen en zijn verworven kennis doorgeven aan andere knechten. Verder krijgt hij kost en inwoning en ieder jaar een geld bedrag. De akte is opgesteld ten huize van JOHAN V GEYSEL in ,,DE GOUDE SWAEN,, aan de West Nieuwlant te Rotterdam.

Een half jaar later kwamen er nog 3 aandeelhouders bij:
JOAN VAN BRAAM (1677 Dordrecht) drukker te Dordrecht. GIJSBERT VAN AALST koopman te Dordrecht.
ADRIAAN HECKENHOEK koopman te Dordrecht.
Samen leggen zij een bedrag bij van f 12.000,-.
In 1728 werd na het overlijden van HENDRIK VRIESENDORP de suikerraffinaderij verkocht aan ADRIAAN ONDER DE LINDEN.

(afb. 11) UIT HET GROOTBOEK VAN DE RAFFINADERIJE GENAAMT DEN RAAPKOEK ANNO 1724 juni 1724 (archief 294/nr 69 Firma Vriesendorp & Onderdelinden SAD): Balance uit het grootboek van de suikerraffinaderij "DE RAAPKOEK" De Boom/Voorstraat te Dordrecht. Met o.a. daarop vermeld één pakhuis in de Kerkstraat, één huis DE ROOS, één pakhuis in de Kerkstraat van D. van Wesel, twee huizen DEN RAAPKOEK en WILDEMAN, één huis 't MELKMEIJSJE. Met daarop vermeld o.a. eigenaren/aandeelhouder van de suikerraffinaderij "DE RAAPKOEK", te Dordrecht. Adriaan onder de Linden voor f 11.500, Hendrik Vriesendorp voor f 11.500 en Gijsbert van Aalst voor f 48.000.

In 1743 is de suikerraffinaderij in bezit van ADRIAAN ONDER DE LINDEN en mede compagnon:
EGBERT V/D SWETH koopman te Dordrecht.
In 1754 verkopen zij de suikerraffinaderij aan 8 firma's suikerraffinaderijen in Dordrecht.
In 1803 is de suikerraffinaderij in bezit van de firma STOOP, GIESE & RIJNDORP.
In 1812 ging de suikerraffinaderij over op het raffineren van BIETSUIKER.

Bron:
(In 1731 in het Kohier v/d 10e penning wordt de suikerraffinaderij genoemd)
Archief 294/ Firma Vriesendorp en Onder de Linden.
nrs 67/68 Statuten, akte van oprichting uit 1712.
nrs 69/70 Balansen 1713/1728.
nrs 71/72 Inventarissen 1712 /1728.

6. SUIKERRAFFINADERIJ "STOCKHOLM" WOLWEVERSHAVEN TE DORDRECHT ANNO 1730

In 1730 leende JOHAN ANTHONY BRUIJN (ca 1695 Stockholm) koopman te Dordrecht,
een bedrag van f 12.000, van oud burgemeester van Dordrecht Pieter Brandwijk Heer van Blockland. Hij koopt 2 panden op aan de Wolwevershaven en liet daar een nieuwe gevel voor zetten en richtte het in als suikerraffinaderij met 3 kook/ziedpannen en gaf het de naam "STOCKHOLM" naar zijn geboorteplaats.
MR SUIKERBAKKER DIRK SCHREVELMAN kreeg de leiding over de nieuwe suikerraffinaderij.
Op 27-9-1737 verkoopt JOHAN ANTHONY BRUYN de suikerraffinaderij wegens een dreigend faillissement voor f 17.220,- aan:
ADRIAAN ONDER DE LINDEN SIMONZ (1684/1759 Dordrecht) suikerraffinadeur te Dordrecht.
Hij was ook al eigenaar was van de suikerraffinaderij "De Raapkoek".
In 1754 wordt de suikerraffinaderij verkocht aan 8 firma's Suikerraffinaderijen te Dordrecht.
In 1777 wordt de suikerraffinaderij verkocht aan PIETER VAN ES uit Dordrecht die er een andere bestemming aan geeft.
De suikerraffinaderij bleef tot 1777 in bedrijf.

(in het Kohier van de 10e penning te Dordrecht wordt de suikerraffinaderij genoemd)
(ORA archief 9/ 1079 SAD /verkoop v/d suikerraffinaderij "Stockholm")

(afb. 13 - VERKOOP SUIKERRAFFINADERIJ "STOCKHOLM", TE DORDRECHT ANNO 1737, 1 oktober 1737 ORA archief 9/1079 SAD) Teruggave van geleend geld aan Anthony van Asperen Meynartz, schoonvader van Johan Anthony Bruyn, eigenaar van de suikerraffinaderij "STOCKHOLM", en vader van Maria van Asperen een bedrag van f 8.740,40 en teruggave van een bedrag van f 18,02 aan Frederik Wilkens, suikerraffinadeur te Dordrecht (notaris Eelbo te Dordrecht handelde de verkoop af).

(afb. 14 - TE BETALEN 2 1/2 JAAR LANTAREN-GELD VOOR DE SUIKERRAFFINADERIJ 15 oktober 1737 (archief 9-1079 SAD) verkoop suikerraffinaderij "STOCKHOLM") Johan Anthoni Bruyn is gesommeert om aanstonds te betalen aan Willem Saymans 2 1/2 jaar Lantaren Geld voor een huis aan de Drappiers cade (later de Wolwevershaven) een bedrag van f 5,1/8.

7. SUIKERRAFFINADERIJ ,,HET SUIKERBROOD,, BAGIJNHOFF-ACHTEROM TE DORDRECHT ANNO 1730

De exacte datum van de oprichting van de suikerraffinaderij, branderij "HET SUIKERBROOD" is niet bekend en ligt tussen 1721 en 1730.
De suikerraffinaderij, branderij werd opgericht door: De Luthers-Duitse HENDRIK KROES (ca 1675 Hannover-Dtsl, ca 1742 Dordrecht) brander, koopman in brandewijn te Dordrecht, samen met zijn schoonzoon De Luthers-Duitse MR. SUIKERBAKKER MELCHIOR LOCKERMAN. (ca 1700 Lippstad/Dtsl - ca 1775 Dordrecht)
In 1775 verkopen de ERVEN KROES EN LOCKERMAN de suikerraffinaderij aan
WILLEM HORDIJK DAVIDZ (1741-1825 Dordrecht) koopman te Dordrecht.
In 1812 ging de suikerraffinaderij over op het raffineren van BIETSUIKER.
De suikerraffinaderij bleef tot 1828 in bedrijf en in 1828 verkocht voor f 37.000,-

(In 1731 in het Kohier v/d 10e penning te Dordrecht wordt de suikerraffinaderij genoemd)

In 1828 wordt bij openbare verkoping de suikerraffinaderij "HET SUIKERBROOD" verkocht.
Aan het Bagijnhof D 793 verkocht, geveild door Notaris Telders.
In het middelste deel van de 3 pakhuizen zijn op de beganegrond de volgende delen van de
suikerraffinaderij te koop:
OP DE BEGANEGROND:
1 Grote met tin beklede Siroopbak.
3 Suikerbakken.
3 Kandijstoven met Kachels.
3 Koperen kook/ziedpannen.
2 Koperen klaarselketels.
1 Vormbak.
1 Dubbele waterpomp.
OP DE 1e ZOLDER
1 Brood en Bovenstoof.
Kandij en Suikerbroodbakken
1 Knechtskamer.

8. SUIKERRAFFINADERIJ IN DE WIJNSTRAAT BIJ DE NIEUWBRUG TE DORDRECHT ANNO 1730 (Wijnstraat 130/140)

Deze suikerraffinaderij werd in 1730 opgericht door
De Luthers-Duitse MR. SUIKERBAKKER HENDRIK VAN YSSENDORP uit Amsterdam samen met zijn zoon ISAAC VAN YSSENDORP.
In 1751 na het overlijden van HENDRIK VAN YSSENDORP komt de suikerraffinaderij in bezit van zijn 3 zoons Isaac en 2 zoons te Amsterdam.
In 1757 verkoopt ISAAC VAN YSSENDORP de suikerraffinaderij aan:
JAN BACKER HILMARZ (1736 Dordrecht-1766 op zee) suikerraffinadeur te Dordrecht.
In 1766 wordt na het overlijden van JAN BACKER HZ de suikerraffinaderij verkocht voor f 3.500,- aan:
De MR. SUIKERBAKKER JAN HENDRIK SCHEFFER JOOSTZ (1734 Dordrecht) en PIETER VAN VOLKOM koopman te Dordrecht.
In 1772 is de suikerraffinaderij in bezit van MATTHEUS VAN MEETEREN GIJSBERTZ (1710 Geldermalsen-1790 Dordrecht) koopman te Dordrecht compagnon van PIETER VAN VOLKOM koopman te Dordrecht.
In 1786 wordt de suikerraffinaderij overgedragen bij akte van Notaris B v/d Star aan
DIRK WILHELMUS VAN MEETEREN MATTHEUSZ (1745 Dordrecht)
suikerraffinadeur te Dordrecht en
JAN HENDRIK VAN MEETEREN MATTHEUSZ (1751 Dordrecht-1838 Amsterdam)
suikerraffinadeur te Dordrecht en
De Luthers-Duitse MR. SUIKERBAKKER CHRISTOFFEL V/D BRINK.
In 1812 gaat de suikerraffinaderij over op het raffineren van BIETSUIKER.

(In 1731 in het Kohier v/d 10e penning te Dordrecht wordt de suikerraffinaderij genoemd)

9. SUIKERRAFFINADERIJ "ZEELUST" HOOGE NIEUWSTRAAT-BINNEN WALEVEST TE DORDRECHT ANNO 1733

(afb. 15 - Voorkant van de voormalige suikerraffinaderij "ZEELUST" aan de Binnen Walevest 98 te Dordrecht anno 1733) Eerste eigenaren waren Johannes Baltus Hendriksz/Abraham Selis Hendrikz en de mr suikerbakker Coenraad Morks (foto van L.C.F. Megens te Dordrecht)

(afb. 16 - Achterkant van de oormalige suikerraffinaderij "ZEELUST" aan de Hoge Nieuwstraat te Dordrecht) (foto van L.C.F. Megens te Dordrecht)

In 1733 koopt JOHANNES BALTUS HENDRIKZ (1699-1748 Dordrecht) koopman te Dordrecht enkele pakhuizen aan de Binnenwalevest om er een suikerraffinaderij met 4 kook/ziedpannen in te vestigen in een compagnonschap met:
ABRAHAM SELIS HENDRIKZ (1707-1788 Dordrecht) koopman te Dordrecht en De Luthers-Duitse MR. SUIKERBAKKER COENRAAD MORKS (1695/Caemen/Dtsl-1764 Dordrecht). In 1793 wordt de suikerraffinaderij voor f 21.115,- verkocht aan
PETRUS DIEDERICH BACKER JZ (1768 Dordrecht-1831 Zoeterwoude), suikerraffinadeur te Dordrecht.
In 1812 gaat de suikerraffinaderij over op het raffineren van BIETSUIKER.
In 1816 wordt de suikerraffinaderij verkocht voor f 22.000,- aan:
de FIRMA HENDRIK SELIS & CO. (Hendrik Selis Abrahamz (1773-1847 Dordrecht).
De suikerraffinaderij bleef tot 1842 in bedrijf.

10. SUIKERRAFFINADERIJ "HET SUIKERVAT" KALKHAVEN TE DORDRECHT ANNO 1733

(afb. 17 - Situatieschets van de gebouwen van de voormalige suikerraffinaderij "Het Suikervat" aan de Kalkhaven te Dordrecht anno ca 1737)

In ca.1737 kopen JAN RENS FRANCOISZ (1680-1751 Dordrecht) koopman te Dordrecht samen met zijn compagnon:
ARNOLD VAN DER WALL enkele panden aan de Kalkhaven. Om daar een suikerraffinaderij in te richten met 3 kook/ziedpannen onder de naam: FIRMA RENS & V/D WALL. In 1751 zijn Jan Rens sr en Arnoldus v/d Wall beide overleden en zet de
ANNA HEYNEN (ca 1685-ca 1768 Dordrecht) d.v. Laurens Heynen, weduwe v Jan Rens sr de suikerraffinaderij voort samen met haar zoon
FRANCOIS RENS JANZ (1711/ca 1772 Dordrecht) onde de naam: FIRMA WED J.RENS SR.
In 1768 wordt de suikerraffinaderij verkocht voor f 4.000,- aan:
3/4e deel aan PAULUS RUBEN VAN HOVEN RUBENZ (1748 Dordrecht)
koopman te Dordrecht.
1/4e deel aan MR. SUIKERBAKKER JAN HENDRIK SCHEFFER JOOSTZ (1734 Dordrecht)
In 1775 wordt de suikerraffinaderij verkocht aan: JOHANNES VAN DER ELST JACOBZ (1752 Dordrecht) suikerraffinadeur te Dordrecht.
In 1812 ging de suikerraffinaderij over op het raffineren van BIETSUIKER.

11. SUIKERRAFFINADERIJ "AMSTERDAM" BUITEN KALKHAVEN TE DORDRECHT ANNO 1743

De suikerraffinaderij zal vernoemd zijn naar het pakhuis aan de Kalkhaven dat voor f 2.400,-werd aangekocht. Om daar een suikerraffinaderij met 3 kook/ziedpannen in te vestigen.
In 1743 gaat JACOB VAN BROEKHUYSEN GOVERTZ (1711 Dordrecht) koopman te Dordrecht een compagnonschap aan met:
De Luthers-Duitse MR.SUIKERBAKKER HILMAR BACKER JOHANNESZ (1702 Holzhausen/Dtsl-1776 Dordrecht).
Zij lenen nog f 3.000, van Machteld Nering (1672 Dordrecht) om de suikerraffinaderij in te richten.

(afb. 18 - SUIKERRAFFINADEURS BACKER & VAN DER ELST KOPEN DEEL VAN EEN WATERSCHIP ANNO 1760 12 februari 1760 (archief 9/1620 nr 35 Waterschout SAD). Mattheus Rees te Dordrecht regelt de overdracht van 1/3e deel van een Waterschip voor f 2.000 aan Jacobus van Elst, coopnan (suikerraffiandeur) te Dordrecht en Johannes Backer en Arnoldus Backer, zoons van Hilmar Backer, cooplieden (suikerraffinadeurs) te Dordrecht, eigenaren van de suikerraffinaderij "AMSTERDAM", aan de Kalkhaven te Dordrecht.)

In 1745 verkoopt JACOB VAN BROEKHUYSEN GOVERTZ door vertrek naar Amsterdam zijn deel aan:

JACOB VAN DER ELST FRANCOISZ (1717-1781 Dordrecht) koopman te Dordrecht.
Onder de naam FIRMA BACKER & V/D ELST.
In 1806 verkopen de ERVEN V/D ELST hun deel in de suikerraffinaderij aan:
JOHANNES ROMBOUTS JANZ (1760 Dordrecht) Koopman te Dordrecht.
Onder de naam FIRMA BACKER EN ROMBOUTS.
In 1812 ging de suikerraffinaderij over op het raffineren van BIETSUIKER.
De suikerraffinaderij bleef tot 1870 in bedrijf.

Op 20-7-1870 wordt de suikerraffinaderij aan de Kalkhaven publiekelijk verkocht na het overlijden van de laatste eigenaar:
LEENDERT DUPPER WILLEMZ (1790-1868 Dordrecht) Suikerraffinadeur te Dordrecht.

LOSSE GEREEDSCHAPPEN VAN DE GEMELDE SUIKERRAFFINADERIJ BACKER & ROMBOUTS 1870
- 8 Goed onderhouden Koperen Koelbakken.
- Koperen Buizen Trechters en Pannen.
- Koperen Bekkens en Lepels en Kandijpotten.
- Krui en Rolwagens.
- Vijzel en Vaatwerk.
- Slijpsteen.
- Thermometers en Suikerwegers.
- Een partij Grauw en Blauw Papier.
- Kluwen Bindtouw.
- Kantoor Lessenaar.
- Stoelen en Kantoorbehoeften.
- 2 IJzeren Geldkisten.
- Knechtsbedden voor de inwonende Knechten.

12. SUIKERRAFFINADERIJ "DE SPIJKERMAND" KUIPERSHAVEN TE DORDRECHT ANNO 1749

Het pand "DE SPIJKERMAND" werd aangekocht voor f 10.000,- om er een suikerraffinaderij met 3 kook/ziedpannen in te vestigen door:
De Luthers-Duitse MR. SUIKERBAKKER CHRISTOFFEL WERNER DUFFER (Duvel) FRANSZ (1710 Barum/Dtsl-1785 Dordrecht)
PIETER HENDRIK DUFFER FRANSZ (ca 1710 Barum/Dtsl-1792 Dordrecht), koopman te Dordrecht.
DIRK VAN ANDEL (ca 1703 Woudrichem-1758 Dordrecht) koopman te Dordrecht.
ARENT DE HEER (ca 1700 Rotterdam-1769 Dordrecht) koopman te Dordrecht.
In 1779 wordt bij een inventarisatie de suikerraffinaderij geschat op een waarde van f 12.750,-.
In 1785 is de suikerraffinaderij in bezit van: JOHANNES DUFFER CHRZ (1752 Dordrecht) suikerraffinadeur te Dordrecht en PIETER MORJE ISAACZ (1749-1802 Dordrecht) koopman te Dordrecht. In 1810 is de suikerraffinaderij in bezit van:
FRANCOIS DUFFER CHRZ (1753 Dordrecht) en
ZEEGER MORJE PIETERZ (1781 Dordrecht).
DAVID CHRISTIAAN KOHN (overl 1812 Dordrecht).
ADOLF STEFAN RUEB JOHANZ (1746 Dordrecht).
In 1812 ging de suikerraffinaderij niet over op het raffineren van bietsuiker, het was hier niet voor ingericht.

Bron:
ORA archief 9/1290 a en b firma Weduwe Duffer en zn. / SAD.
(kasboeken enz. v/d suikerraffinaderij 1802/1803).
"De Spijkermand" in de Dordtsche Schetsen boekje VII blz. 111/door Jan v/d Maas (J. v Dalen).
Archief 116/189 familiepapieren Duffer /SAD

13. SUIKERRAFFINADERIJ "DEN TOELAST" WIJNSTRAAT TE DORDRECHT ANNO 1763 (Wijnstraat 61/63 pakhuis "BORDEAUX")

(afb. 19 - Buitenkant brief aan De Kuyser/Meijer & Backer te Dordrecht (archief 9/1242 inboedel/verkoop suikerraffinaderij "DEN TOELAST" afz J.H. Rotger te Siegen ontfangen 19 februari 1783))

De suikerraffinaderij "DEN TOELAST" (een oude maat van 640 flessen) is genoemd naar het pand dat werd aangekocht voor f 4.000,-.
Door 3 compagnons om er een suikerraffinaderij met 3 kook/ziedpannen in te vestigen.

(afb. 20 - Brief aan de heeren De Kuyser/Meijer & Backer 16 februari 1783. Mededeling dat u 't Huys en de Negotie van de suikerraddineere ("DEN TOELAST") van d'Heer HARDUS & DAM en COMP hebben overgenomen. Met een verzoek om monsters van suiker op te sturen met omgaande post Joh. Henr. Rotger.)

Op 17-3-1763 kopen 3 compagnons het pakhuis "DEN TOELAST" in de Wijnstraat:
De Luthers-Duitse MR. SUIKERBAKKER HILMAR BACKER JOHANZ (1702 Holzhausen/Dtsl-1776 Dordrecht).
De Lutherse JAN MELCHIOR DAM JAN ADOLFZ (1722-1781 Dordrecht)
Koopman, reder te Dordrecht. en
WILLEM HARDUS CARELZ (1725/1777 Dordrecht) Koopman, reder te Dordrecht.
Op 24-12-1782 verkopen de 3 weduwen van de overleden mede eigenaren, aandeelhouders van de suikerraffinaderij hun aandeel voor f 14.452,10.

De weduwen:
MARIA HARDUS (ca 1730) weduwe van Willem Hardus Cz. (overl: 1777 te Dordrecht) en weduwe van Jacob v Doeveren.
MARIA GEERTRUIDA VAN HEES weduwe van Jan Jacob Hardus (overl: 2-8-1781 te Dordrecht).
MARIA CATHARINA DORGES (1722 te Hildesheim) weduwe van Jan Melchior Dam J.A.z (overl: 1781 te Dordrecht).
Aan
MARGRIETA VAN GALEN (1722-1788 Dordrecht) d.v. Antoine v Galen weduwe en 2e vrouw van Hilmar Backer Jz. (overl: 1776 Dordrecht)
ISAAC DE KUYSER SAMUELZ (1740-1813 Dordrecht) z.v. Samuel de Kuyser en Johanna Morje.
JACOB MEIJER JR JACOBZ (1754-voor 1803 Dordrecht) z.v. Jacob Meijer Sr suikerraffinadeur te Dordrecht en Johanna Bimbergen.

In 1803 werd de suikerraffinaderij voor f 12.100,- verkocht aan:
DIRK WILHELMUS VAN MEETEREN MATTHEUSZ (1745 Dordrecht)
suikerraffinadeur te Dordrecht.
JAN HENDRIK VAN MEETEREN MATTHEUSZ (1751 Dordrecht-1838 Amsterdam)
Suikerraffinadeur te Dordrecht.
In 1806 werd de suikerraffinaderij verkocht voor f 10.000,- aan:
De FIRMA BACKER & SELIS die er startte met het raffineren van BIETSUIKER

Bron:
ORA archief 9, 1242, Kasboeken, Voorraadlijsten en correspondentie 1782/1802 /SAD.
ORA archief 9, 1292 verkoop v/d Suikerraffinaderij aan de Gebr. van Meeteren /SAD.

LIJST VAN DE GERAFFINEERDE EN ONGERAFFINEERDE ZUYKEREN EN SYROPEN VAN DE SUIKERRAFFINADERIJ "DEN TOELAST" TE DORDRECHT ANNO 1784

Op 31 januari 1784 wordt de taxatie gemaakt.


OP DE VLIERING
117 Basterdbroden 45 pond (is 5265 pond)	fl. 921,78
117 Potten Siroop 35 pond (is 4095 pond)	fl. 356,50
OP DE 4E ZOLDER
117 Potten Siroop 35 pond (is 4095 pond)	fl. l. 356,50
226 Gerede Basterdbroden 45 pond (is 10.170 pond)	fl. 1.779,15
226 Potten Siroop 8 pond (is 1.808 pond)	fl. 157,60
235 Gerede Halve Basterdbroden op naloop van 25 pond (is 5.875 pond)	fl. 1.615,12
235 Potten Naloop van 7 pond (is 1.645 pond)	fl. 329,-
660 3 Ponds Melissebroden op gedekte Siroop van 5 pond (is 3.300 pond)	f 1.072,10
660 Potten Gedekte Siroop van 4 pond (is 2.640 pond )	fl. 528,-
660 Potten Naloop van 2 pond (is 1320 pond)	fl. 297,-
OP DE KLOPZOLDER
2400 Pond Gemene Basterd	fl. 360,-
OP DE 3E ZOLDER
2171 3 Ponds Melissebroden op naloop van 2 pond (is 4.342 pond)	fl. 976,19
1238 3 Ponds Melissebroden op Gedekte Siroop van 4 pond (is 8.684 pond)	fl. 1.736,16
1238 Potten Naloop van 2 pond (is 2.476 pond)	fl. 557,20
49 Potten Ongedekte Siroop van 50 pond (is 2.450 pond)	fl. 428,15
OP DE 2E ZOLDER
615 Gerede Halve Basterdbroden op Naloop van 25 pond (is 15.375 pond)	fl. 4228,28
615 Potten Naloop van 7 pond (is 4.305 pond)	fl. 861,-
115 Halve Basterbroden op al haar Siroop van 25 pond (is 2.875 pond)	fl. 790,12
115 Potten Groene Siroop van 25 pond (is 28.755 pond)	fl. 431,50
115 Potten Gedekte Siroop van 15 pond (is 1725 pond)	f 301,17
115 Potten Naloop van 7 pond (is 805 pond)	fl. 161,-
totaal	fl. 23.429,18
OP DE 2E ZOLDER
237 Halve Basterd op Gedekte Siroop en Naloop van 25 pond (is 5.925 pond)	fl. 1.629,78
237 Potten Gedekte Siroop van 15 pond (is 3.555 pond)	fl. 622,28
237 Potten Naloop van 7 pond (is 1.659 pond)	fl. 331,16
72 Potten Gedekte Basterd Siroop van 25 pond (is 1800 pond)	fl. 315,-
120 Potten Ongedekte Halve Basterd Siroop van 25 pond (is 3.000 pond)	fl. 450,-
OP DE 1E ZOLDER
106 Gedekte Basterd daarin potten van 60 pond (is 6.360 pond)	-
199 Basterd op al haar Siroop van 75 pond (samen 21.285 pond)	fl. 1.851,16
305 Basterdbroden van 45 pond (is 13.725 pond)	fl. 2.401,17
60 Potten Grove Siroop van 50 pond (is 3000 pond)	fl. 261,-
IN DE BROODSTOOF
1026 3 Ponds Melissebroden van 5 pond (is 5.130 pond)	fl. 1.667,50
IN DE KLEINE STOOF
39 Potten Best Bruin Kandij van 25 pond (is 975 pond)	fl. 390,-
67 Potten Bruine Kandij van 25 pond (is 1.675 pond)	fl. 481,-
OP DE BROODKAMER
213 Poeierbroden van 3 pond (is 639 pond)	fl. 247,12
188 Raffinadebroden van 3 pond (is 564 pond )	fl. 204,90
Kistjes Best Bruin Kandij 22 Kistjes Best Bruin kandij (Samen 47 van 60 pond (is 2.820 pond)	f 1.000,12
53 Kistjes Geel Best Bruin Kandij van 60 pond (is 3.180 pond)	fl. 1.073,50
25 Kistjes Middelklas Kandij van 60 pond (is 1.500 pond)	fl. 450,-
7 Potten Best Bruin Kandij van 191 pond	-
1 Kistje Best Bruin Kandij van 60 pond (is 251 pond)	fl. 100,-
IN DE ZUIKERKIST
160 Pond Beste Basterd	fl. 40,-
800 Pond Middelklas Basterd	fl. 150,-
IN HET PAKHUIS
3 Vaten St. Domingo Poeier van 5100 pond	fl. 1.338,15
30 Kisten Havana Poeier	fl. 2.370,-
IN HET VOORHUIS
7.000 Potten Grove Siroop op de 2 pijpen	fl. 609,-
IN DE KLEINE STOOF
117 Potten Gemene Middelklas Kandij met haar Stortsel	fl. 1228,10
OP DE BROODKAMER
230 Lege Kistjes	fl. 132,-
OP DE PAPIERZOLDER
26 Riem Blauw 3 ponds Papier	fl. 156,-
3 Riem Kistjes papier	fl. 13,10
14 Riem Wit Papier	fl. 21,-
7 Riem Grauw Papier	fl. 24,10
Potten met Bindgaren	fl. 30,-
ACHTER VOOR DE PANNEN
5 Pannen Schuim	fl. 60,-
IN DE KALKBAK
3 Hoed Kalk	fl. 24,-
OP DE PLAATS
12 Hoed Kolen	fl. 280,-
Totale taxatie kwam op het bedrag van	fl. 42.53

SUIKERRAFFINADERIJ ,,DEN TOELAST,, WIJNSTRAAT TE DORDRECHT DEBITEUREN BALANCE VAN DE KUYSER/ MEIJER EN BACKER OP 31 JANUARI 1784

fol. 1. RAFFINADERIJ en GEREEDSCHAPPEN	f 20.234,13
fol. 8. CASSA	f 1.476,16
fol. 15. SUIKER en SIROOP (f 42.536.6 en f 4.789.5 ) samen	f 47.325,11
fol. 25. GERARD BOOM senior en Junior te Rotterdam	f 4,18
fol. 34. JEAN BOUSQUET te Amsterdam	f 353,10
fol. 36. G.BLAUW & TH.WILKENSON te Amsterdam	f 84,60
fol. 37. DAVID WENDORP & TH HOPE HEIJLIGER te Amsterdam	f 125,18
fol. 40. FRANSISCO BIANCO te Mainz	f 1.214,-
fol. 40. KARCHER & KRAMER te Saarburg	f 1.490,12
fol. 41. JAN JACOB LOHNIS te Ceulen	f 148,19
fol. 42. J. GEIJMULLER & BERNOUILLI te Bazel	f 2.230,40
fol. 43. EMANUEL BERNOUILLI te Bazel	f 756,18
fol. 44. JOHANNES FRIENDS te Dusseldorf	f 1.046,14
fol. 44. DANIEL KLEIN te Manheim	f 871,18
fol. 45. PHILIP HENRY KARCHER te Kaiserslautern	f 1.158,-
fol. 45. SIMON BERTIER te Nancy	f 484,-
fol. 46. PIETER JOSEPH PAINMAIJ te Ruxemonde	f 913,17
fol. 47. ROECHLING & BRAUN te Saarbrucq	f 1.481,-
fol. 48. FRANSISCO LISIGNOLO te Mainz	f 3.539,20
fol. 49. JOHAN COENRAAD KORSCH te Remschied	f 558,10
fol. 50. BARTHELOMEUS DEKENS te St. ter Muyde	f 302,-
fol. 51. JAN JOSEPH CLEMENS te Dulcken	f 398,30
fol. 52. PETER DOMINICUS VAULERIUS te Antwerpen	f 542,10
fol. 53. JOHAN CRAMER te Duisburg	f 621,30
fol. 53. JAN THEODORUS HOFFMAN te Elbenvelt	f 55,20
fol. 54. PHILIP HENRY KRAMER te Saarbrucke	f 971,48
fol. 54. ALEXANDER SCHOMBERT te Duisburg	f 388,11
fol. 55. ADRIAAN VAN DER LEEUW te Stevensweert	f 148,20
fol. 56. WISSELREKENING	f 329,14
Totaal	f 89.256,14

SUIKERRAFFINADERIJ "DEN TOELAST" WIJNSTRAAT TE DORDRECHT CREDITEUREN BALANCE VAN DE KUYSER MEIJER EN BACKER OP 31 JANUARI 1784.

fol. 2. MARGARETHA VAN GALEN weduwe HILMAR BACKER JZ kapitaal	f 18.300,-
fol. 3. ISAAC DE KUYSER kapitaal	f 18.000,-
fol. 4. JACOB MEIJER JR kapitaal	f 1.000,-
fol. 5. WOUTER BUCK kapitaal	f 20.500,-
fol. 6. JOHANNA HARDUS weduwe NICOLAAS V/D BANDT deposito	f 4.000,-
fol. 6. PIETER VAN DEN SANDHEUVEL deposito	f 3.000,-
fol. 6. CORNELIS PAPEGAAIJ deposito	f 3.000,-
fol. 30. HOPE & COMP te Amsterdam	f 2.057,-
fol. 33. HENDRIK BROUWER te Rotterdam	f 4.994,80
fol. 33. JOCHIM BURMESTER te Rotterdam	f 1.115,-
fol. 38. BLAAUW & BRIEL te Wormerveen	f 207,14
fol. 39. GEELHOED & VEEM te Amsterdam	-
fol. 43. HERMAN JOSEPH LONHIENNE te Vervier	-
fol. 55. P.JOUHANEAU LA REGNERE te Rotterdam	f 1.998,10
fol. 57. MARGARETHA V GALEN wed. Hilmar Backer rek courant	f 469,60
fol. 58. ISAAC DE KUYSER rek courant	f 637,50
fol. 59. WINST en VERLIES	f 10.688,14
totaal	f 89.256,14