Door H.W.G. van Blokland-Visser (Papendrecht 2015)
E-mail: hwg.blokland-visser@ziggo.nl

Bij gebruik van gegevens van de website vermeld dan:
"mw. H.W.G. van Blokland-Visser, Papendrecht (website: blokland.dordtenazoeker.nl)"

(deel 10) Dordrecht raffineert de eerste bietsuiker in 1810

DORDRECHT RAFFINEERT DE EERSTE BIETSUIKER IN 1810

DORDRECHT BEGINT MET DE HANDEL IN BIETSUIKER IN 1810.
In zijn boek "VAN BIET TOT SUIKER" van A. Hallema vermeld hij Dordrecht als Suikerstad
Na de revolutie was het gedaan met de grote bloei van de suikerindustrie in Dordrecht.
In 1800 waren er 13 suikerraffinaderijen in Dordrecht met 180 tot 200 arbeiders in dienst. Zij hadden een export van 6000 ton suiker naar Duitsland, Zwitserland, Rijnprovincies, Frankrijk, Baltische landen en Rusland.
Dit blijkt in 1811 uit een "Memoire sur la commerce les fabriques et manufactures de la ville de Dordrecht" en 1811 deze opgave is in het Frans geschreven overzicht van de Comitte de commerce.
De situatie werd vergeleken met de toestand van Dordrecht voor 1795. (archief 126 / nr 89 Kamer v koophandel)
Er zijn 12 suikerraffinaderijen waar tussen de 180 tot 200 man werkten, en die tijdens de Franse overheersing werden beroofd van hun grondstoffen en afzet markten.

BEGIN VAN DE BIETSUIKER
In 1747 ontdekte de Duitse ANDREAS MARGGRAAF een chemist dat suiker gewonnen kon worden uit het extrat van de Beetwortel.
Pas in 1781 kwam er belangstelling voor deze bietsuiker toen Duitse FRANS CARL ACHARD zaden van suikerbieten plantte op zijn landgoed CAULSDORF bij Berlijn.
In 1802 blokkeerde Engeland, in oorlog met Frankrijk, de invoer van rietsuiker naar Europa. Waar door de suikerraffinaderijen stil kwamen te liggen. Ook in Duitsland lag de productie van suiker stil en kwam er weer interesse voor de bietsuiker.
In 1802 financierde Koning FREDERIK WILLEM III van Pruisen de bouw van
de 1e BIETSUIKERFABRIEK in de Wereld in Silesie. In 1810 was duidelijk dat de Bietsuikerindustrie succesvol was
Omdat de bieten in Europa konden worden verbouwd, werd men met deze industrie minder afhankelijk van de koloniale importen.
In 1880 had de suikerbiet de rietsuiker vervangen.

DE SUIKERRAFFINADERIJ "DEN TOELAST" TE DORDRECHT RAFFINEERDE DE 1E BIETSUIKER IN 1810.
In oktober 1810 begon de suikerraffinaderij "DEN TOELAST" van de FIRMA BACKER & SELIS
Als 1e in de regio met de productie van bietsuiker die een zelfde bewerking had als het raffineren van rietsuiker.
Zij begonnen ook met de beetwortelteelt en de verwerking van de bieten tot suiker maar deze produceerde nog op kleine schaal.

Tijdens de inlijving bij Frankrijk moest de behoefte aan Suiker voorzien worden door het fabriceren van BEETWORTELSUIKER (Suikerbiet) bij een decreet van keizer Napoleon van 15 januari 1812.
De suikerraffinadeurs in Dordrecht moesten voor 16 april 1812 een verzoek bij de minister indienen om een licentie te krijgen voor het fabriceren van beetwortelsuiker.
Zij moesten zich tevens verplichten 10.000 KG RUWE BEETWORTELSUIKER te fabriceren in 1812-1813.
Reageerde men niet dan ging de minister er van uit dat de raffinadeurs hiervan geen gebruik wilde maken. Ook de raffinadeurs die rietsuiker produceerden moesten een verzoek indienen. De aanvragen diende zo uitvoerig mogelijk te zijn.
Groot probleem van de suikerraffinadeurs in Dordrecht was dat de toestand van de suikerraffinaderijen in Dordrecht niet geschikt waren om dergelijke verplichte hoeveelheden ruwe BEETSUIKER te produceren.
Om jaarlijks 10.000 kg ruwe beetsuiker te produceren moest men 3 MILJOEN KG BEETWORTELEN verwerken.

De volgende suikerraffinaderijen in DORDRECHT dienden een verzoek in
1. JOHANNES BACKER en HENDRIK SELIS "DEN TOELAST" Wijnstraat B 128. (firma BACKER & SELIS)
In samenwerking met:
2. HILMAR JOHANNES BACKER "DE OSSEKOP" Kuipershaven B 297. (firma BACKER & SELIS)
3. PETRUS DIEDERICH BACKER "ZEELUST" Hooge Nieuwstraat A 521. (firma BACKER & SELIS)
4. JOHANNES BACKER en JOHANNESROMBOUT "AMSTERDAM" Buiten Kalkhaven 175. (firma BACKER & SELIS)
5. ANTONIE KISSELIUS & ZN Wijnstraat-Nieuwbrug. (firma KISSELIUS & RENS)
6. RENS & V/D WALL Nieuwe Haven-Hooge Nieuwstraat bij de Lange IJzeren Brug. (firma KISSELIUS & RENS)
7. WILLEM HORDIJK & CO "HET SUIKERBROOD" Achterom-Bagijnhof. (firma HORDIJK/V/D ELST & V MEETEREN)
8. VAN MEETEREN & CO Wijnstraat-hoek Nieuw brug. (firma HORDIJK/V/D ELST & VAN MEETEREN)
9. JAN V/D ELST & ZN "HET SUIKERVAT" Binnenkalkhaven. (firma Hordijk/v/d Elst & v Meeteren)
10. W.J. DE BRUIJN DE NEVE & CHEVALIER "DE SUIKERMOLEN" aan de Kuipershaven. (kon niet besluiten om beetwortelsuiker te produceren maar diende wel een verzoek in)

11. DUFFER /MORJE & KOHN "DEN SPIJKERMAND" aan Kuipershaven. (was niet ingericht om de gevraagde hoeveelheid ruwe beetwortelsuiker te verwerken) 12. STOOP & GIESSE "DE RAAPKOEK" Boomstraat-Voorstraat. (blijft bij het produceren van rietsuiker)

Na dat Nederland bevrijd was van de Fransen nam het aantal suikerraffinaderijen verder af.
Op 10-4-1816 is bij K.B. van Willem I een bestuur benoemd van de Kamer v Koophandel te Dordrecht. Namens de suikerraffinadeurs heeft W.J. de Bruyn de Neve hier in zitting.

PROBLEMEN VOOR DE SUIKERRAFFINADEURS IN DORDRECHT EN ROTTERDAM
MET DE BELASTING OP SUIKER IN 1816
De problemen voor de suikerraffinadeurs zijn nog niet voorbij.
De Staten van Holland besluiten in 1816 de belasting op SUIKER en RUWE SUIKER te verhogen.
In 1816 is de heffing:
Ruwe Suiker f 4,- per 100 pond.
Geraspte Suiker f 5,- per 100 pond.

Deze belasting drukt zwaar op de handel in Suiker en de suikerraffinadeurs komen in de problemen.
In 1819 dienen de SUIKERRAFFINADEURS uit DORDRECHT en ROTTERDAM samen een verzoek in aan de Staten Generaal v Holland.
Om de belasting op ruwe en geraffineerde Suiker te verlagen, omdat zij niet kunnen concurreren met de omliggende landen.

De volgende SUIKERRAFFINADEURS ondertekende dit verzoek
Uit Dordrecht:
1. WILLEM HORDIJK & CO.
2. ANTONIE KISSELIUS & ZN.
3. JOHANNES V/D ELST & ZN.
4. GEBR V/D ELST.
5. HENDRIK SELIS & CO.
6. BACKER & ROMBOUTS
Uit Rotterdam:
1. JOHANNES THEODORUS WILKENS III, de Hoogstraat te Rotterdam (afkomstig uit Dordrecht)
2. VAN OORDT & HERKLOTS.
3. VAN DE LANDE & VAN OORDT.
4. De WEDUWE A.L. BICKER & WILLIAM BICKER TOP.
5. JOHAN HOOGEWERFF AZ.
6. C.BARTELS.
7. VAN GENNEP & CERTON.
8. H.L. VAN TOMPUTTE.
9. VAN BEEFTIGH & ZN.
10. J.P.HAVELAAR.

DE DORDTSE SUIKERFABRIEK "DEDORDRECHTSCHE MAATSCHAPPIJ VOOR BEETWORTELSUIKER " IN 1861 (Archief 124/ nrs 69 t/m 75 familie Blusse van Oud Alblas, Rederij Blusse v Oud Alblas. SAD)

Op 12-4-1861 werd door enkele kooplieden uit Dordrecht V "DE DORDRECHTSCHE MAATSCHAPPIJ VOOR BEETWORTELSUIKER" opgericht.
Het iniatief werd genomen door:
4 AANNEMERS UIT SLIEDRECHT
MR. ADOLPH BLUSSE te Dordrecht
OTTO DE KAT te Dordrecht
Om een suikerfabriek voor beetwortelsuiker op te richten
Eerste eigenaren waren:
- PAULUS ROELOF V/D MADE Koopman te Dordrecht
- OTTO DE KAT Bankier te Dordrecht
- MR. ADOLPH BLUSSE Reder te Dordrecht
- JAN VAN HAAFTEN Aannemer te Sliedrecht
- ADRIAAN VAN HAAFTEN Aannemer te Sliedrecht
- WOUTER M.VAN HAAFTEN Aannemer te Sliedrecht
- ADRIAAN A. VISSER KORSTIAANZ Aannemer te Sliedrecht
- J.F.KOLKMAN te Dordrecht
- H.A. V/D WALL BAKE te Dordrecht

Op 9-4-1864 wordt bij openbare verkoop "DE DORDTSE SUIKERFABRIEK" verkocht voor f 80.000,-. aan H.B. Looman Bz. uit Amsterdam, in opdracht van de Rooms Katholieke uit Antwerpen afkomstige:
ADOLPH MEEUWS suikerfabrikant te Amsterdam.
(1834 te Antwerpen) tr. in ca. 1859 te Amsterdam met EUGENIE BERTHA HENDRIKS.
Hij komt met zijn gezin in 1864 naar Dordrecht en woont in de Wijnstraat.
Hij zet de suikerfabriek voort onder de naam: FIRMA ADOLPH MEEUWS & CO.

In 1870 heeft hij 150 a 200 man werken in zijn suikerfabriek.
In 1875 gaat ADOLPH MEEUWS een Vennootschap aan met: HENRI JOSEPH BINFELD Suikerfabrikant te Roosendaal en WILLEM LAANE Bankier te Roosendaal.
Met als doel:
Het kopen van BEETWORTELEN en het telen ervan op te huren gronden.
Alsmede het fabriceren en raffineren van suiker en andere voortbrengselen van de BEETWORTEL.
Onder de naam van FIRMA BINSFELD MEEUWS LAANE & CO met als standplaats Werkendam.
In 1885 moet de Suikerfabriek weg wegens stankoverlast en wordt verplaatst naar de gebouwen van de oude Vlasfabriek aan de 's Gravendeelsedijk en komt ALOYSIUS MARIA EUGENE MEEUWS (1860 Amsterdam) bij zijn vader in dienst nadat hij een 5 jarige opleiding had gevolgd voor suikerfabrikant in Standaard, Antwerpen.

In 1889 had de Suikerfabriek van MEEUWS & CO 136 man in dienst.
De jaarlijkse stand van zaken van deze Suikerfabriek was ieder jaar middelmatig.
Verwonderlijk was dat niet, omdat er toen al te veel Suikerfabrieken waren en de verbetering van het productieproces geleid had tot overproductie.
Door samenwerking tussen de Suikerfabrieken probeerde men de problemen het hoofd te bieden.
In 1885 werd een Bond van Beetwortelsuiker Fabrikanten opgericht die jaarlijks richtlijnen uitgaf voor de Bietenprijs.
Vanaf 1906 werd er door de Kamer van Koophandel te Dordrecht geen mededelingen van de Suikerfabriek ontvangen.
In 1912 sloot de Dordtse Suikerfabriek zijn poorten. De laatste Directeur ALOYSIUS MEEUWS vertrok in 1906 met zijn vrouw Adriana Johanna Apolonia Penn (1868 Dordrecht). d.v. Hubert J. Penn en Johanna Catharina, van Barendrecht naar Den Haag.

Enkele bronnen:
- "Int Dienste vant Suyckerbacken" door Arjan Poelwijk (2002)
- (De Amsterdamse suikernijverheid en haar ondernemers 1580-1630) Uitg: Verloren /Hilversum Isbn 90-.6550.7671
- "De Suikerraffinadeur" door Jan Hendrik Reisig Uitg : A. Blusse en zn Dordrecht 1793.
- "De Suikerhandel van Amsterdam" J.J. Reese Haarlem 1908.
- "Van Biet tot Suiker" door A. Hallema.
- "Geschiedenis v/d West Indische Compagnie" door Henk den Heyer.
- "De Nederlanders in Brazilie 1624-1654" door Charles R. Boxer.
- "De Succes Story van Oordt" door William Fiers, Rik Steenaard, Mila Davids.
- 1988 XVI A 29 Bibliotheek Rotterdam (Een suikeronderneming te Rotterdam, suikerindustrie en suikerhandel te Rotterdam 1750-1850).
- "Suiker" door Mr. G.H.L. v Oordt (een studie over de invloed van leden van de familie van Oordt suikerraffinadeurs te Rotterdam 1733-1884). Uitgegeven door het familiearchief van Oordt.
- "Roosenburg en Mon Byou" door Gert Oost Indie (1989) (twee Surinaamse Plantages 1720- 1870 ) Dordrecht/Holland.
- "Zuid- Nederlanders in de Republiek 1572-1630" door Dr. J. Briels ISBN 90.6467.0625.
- "Dordrecht 1811-1914" door Carolien Koopmans.