Door H.W.G. van Blokland-Visser (Papendrecht 2015)
E-mail: hwg.blokland-visser@ziggo.nl

Bij gebruik van gegevens van de website vermeld dan:
"mw. H.W.G. van Blokland-Visser, Papendrecht (website: blokland.dordtenazoeker.nl)"

(deel 8) Lutherse suikerraffinaderijen te Dordrecht vanaf 1683

LUTHERSE SUIKERRAFFINADEURS TE DORDRECHT vanaf 1683.

o.a.

(afb. 1 - WAPEN VAN DE FAMILIE BACKER SUIKERRAFINADEURS TE DORDRECHT In DE 18e EN 19e EEUW in 1725 uit Holzhausen/Duitsland (Familiearchief Backer/Stadsarchief te Vlaardingen))
De Lutherse suikerraffinadeurs (ook Suikerbakkers genoemd) zijn van grote invloed geweest voor de suikerhandel in Dordrecht in de 17e, 18e tot ver in de 19e eeuw.

(afb. 2 - GRAFPLAATS VAN HET GESLACHT BACKER GESTICHT IN HET JAAR 1809. Plaat geplaatst op het familiegraf familie BACKER te Dubbeldam, suikerrrafinadeurs te Dordrecht vanaf 1725)

HILMAR BACKER suikerraffinadeur te Dordrecht.
Mr. suikerbakker(geb: 1702 te Holzhausen/Dtsl/overl: 12-8-1776 te Dordrecht).
z.v. Johannes Herman Backer en Christina Elisabeth Summers.
Hij tr 1e x Luthers in 1733 te Dordrecht met Maria Elselina Bomers.
(1708/1758 Dordrecht) d.v. N. Bomers en Elselina van Galen.
Hij tr 2e x Luthers in 1759 te Dordrecht met Margaretha van Galen.
(geb: 13-8-1722 te Dordrecht, overl: 6-12-1788 te Dordrecht).
d.v. Antonie v Galen en Antonia v Oort.
Kinderen te Dordrecht
1734 Johannes, tr 1759 te Dordrecht met Christina Regina Veeger.
1736 Arnoldus, ongehuwd overl: 1766 aan boord van een schip.

In 1725 komt hij als suikerkoker (ook panneknecht genoemd deze stond direct onder de mr. suikerbakker) uit Lippstad naar Dordrecht.
In 1743 is hij lid v/h Groot koopmansgilde te Dordrecht.
In 1743 is hij mede eigenaar van de suikerraffinaderij ,,Amsterdam" a/d Kalkhaven te Dordrecht, met 3 kook(zied) pannen.
Samen met Jacob v Broekhuysen (1711 Dordrecht ) z.v. Govert v Broekhuysen en Maria Vernimmen.
Na 1745 samen met Jacob v/d Elst, firma Backer & v/d Elst.
In 1763 is hij mede eigenaar van de suikerraffinaderij ,,De Toelast" in de Wijnstraat te Dordrecht, met 3 kook(zied)pannen
Samen met Jan Melchior Dam en Willem Hardus en heeft daarnaast een handel in zout.
Op 24-12-1782 wordt de suikerraffinaderij ,,De Toelast" verkocht voor f 14.452,- door de weduwen Maria Hardus weduwe van Willem Hardus.
Maria Geertruida v Hees weduwe van Jan Jacob Hardus.
Maria Catharina Dorges weduwe van Jan Melchior Dam. aan
Margaretha v Galen weduwe en 2e vrouw van Hilmar Backer.
Jacob Meijer jr (1754/1803) tr in 1783 met Johanna Dam d.v. Jan Melchior Dam.
Isaac de Kuyser (1740/na 1803) z.v. Samuel de Kuyser en Johanna Morje.

JOHANNES BACKER suikerraffinadeur te Dordrecht. Geb: 29-1-1734 te Dordrecht/ overl: 31-5-1799 te Dordrecht. z.v. Hilmar Backer en Maria Elselina Bomers.
Hij tr Luthers op 2-9- 1759 te Amsterdam met Christina Regina Veeger
(ged: 18-11-1735 te Amsterdam/overl: 3-9-1783 te Dordrecht) d.v. Christoffel Frederik Veeger (suikerraffinadeur Firma Wilkens & Veeger te Dordrecht) en Petronella Veeger.
Kinderen te Dordrecht:
1760 Maria Elselina tr in 1802 te Dordrecht met Ds. Johannes Franckenhoff.
1762 Christoffel Frederik tr 1e in 1791 te Amsterdam met Margaretha Catharina Voortmeijer tr 2e in 1796 te Rotterdam met Apolonia Burmester.
1764 Hilmar Johannes tr in 1788 te Dordrecht met Maria Dam.
1768 Petrus Diederich tr in 1791 te Rotterdam met Dina Burmester.

Na 1776 volgt hij zijn vader op in de suikerraffinaderijen ,,Amsterdam" aan de Kalkhaven en ,,De Toelast" in de Wijnstraat.
In 1790 koopt hij van de suikerraffinadeur Johannes Theodorus Wilkens voor f 40.000,- de suikerraffinaderij ,,De Ossekop" aan de Kuipershaven, met 3 kook(zied)pannen en het West Indisch Huis in de Wijnstraat 87 te Dordrecht.

CHRISTOFFEL FREDERIK BACKER suikerraffinadeur te Dordrecht.
(geb: 20-1-1762 te Dordrecht, overl: 20-6-1805 te Dordrecht).
z.v. Johannes Backer en Christina Regina Veeger.
Hij tr Luthers op 15-5-1796 te Rotterdam met Apolonia Burmaster . (geb: 17-11-1764 te Rotterdam, overl: 10-6-1828 te Dordrecht) d.v. Albert Burmester en Ida v/d Mast(Masch)
Kinderen te Dordrecht:
1796 Johanna Christina overl: 1821 te Dordrecht, ongehuwd.
1800 Maria Elselina overl: 1837 te Amsterdam tr in 1824 te Dordrecht met Justus Dirks, apotheker (1802 Groningen, overl: 1882 Dordrecht) z.v. Jacobus Johannes Dirks en Anna Dorothea Dam
1803 Ida Albertina overl 1838 te Dordrecht tr in 1824 te Dordrecht met Med.Dr. Stephanus H.W. van Trigt (1767/1846 Dordrecht).
1804 Johannes Christoffel tr in 1827 te Rotterdam met Dina Spakler.

In 1795 is hij lid van de Raad van Dordrecht.
In 1797 is hij mede eigenaar van de suikerraffinaderij,,Amsterdam" aan de Kalkhaven te Dordrecht (Samen met Johannes van de Elst Jacobz. Firma Backer & v/d Elst).

(afb. 3 - HILMAR JOHANNES BACKER (1764-1828 Dordrecht), zoon van Johannes Backer en Christina Regina Veeger, Suikerrafinadeur te Dordrecht, EN MARIA DAM (1767-1846 Dordrecht), d.v. Jan Melchior Dam en Maria Catharina Dorges)

HILMAR JOHANNES BACKER suikerraffinadeur te Dordrecht
(geb: 1764 te Dordrecht, overl: 11-9-1828 te Dordrecht).
z.v. Johannes Backer en Christina Regina Veeger.
Hij tr Luthers in 1788 te Dordrecht met Maria Dam.
(geb: 21-2-1767 te Dordrecht, overl: 1-1-1846 te Dordrecht) d.v. Jan Melchior Dam en Maria Catharina Dorges.
In 1828 woont hij met zijn gezin in Het West Indisch Huis in de Wijnstraat.

Kinderen te Dordrecht:
1789 Christina Regina, tr. in 1808 te Dordrecht met Med. Dr. Hendrik Onnen.
1790 Johannes (Jan), overl: 1872 te Oosterbeek (Gelderse tak) suikerraffinadeur te Oosterbeek, burgemeester van Renkum, tr. in 1813 te Oosterbeek met Louise Jacoba Johanna van Ommeren (1794/1854) d.v. Ever Jan van Ommeren en Allegonda Jacoba Verweijde.
1792 Elizabeth
1791 Maria Catharina, ongehuwd.
1793 Jan Dam tr in 1835 te Dordrecht met Anna Christina Stenbith.
1795 Margaretha Catharina tr. in 1816 te Dordrecht met Albert Backer P.D.z.
1796 Lucia Justiana, ongehuwd.
1800 Dina Petronella tr. in 1826 te Dordrecht met Hilmar Marius Dirks.
1802 Apolonia
1804 Hilmar Johannes tr. in 1826 te Dordrecht met Johanna A. van Oldenburg (geb: 1805 te Willemstad) d.v. Johannes van Oldenburg en Johanna Maria Vijgh.

In 1806 is hij mede eigenaar van de suikerraffinaderij ,,De Toelast" in de Wijnstraat te Dordrecht. (Samen met Hendrik Selis, firma Backer & Selis).
(De 1e suikerraffinaderij die in de regio van Dordrecht biersuiker ging produceren)

(afb. 4 - HILMAR JOHANNES BACKER (1804-1845 Dordrecht), zoon van Hilmar Johannes Backer en Maria Dam)

In 1806 is hij eigenaar van de suikerraffinaderij ,,De Ossekop" a/d/ Kuipershaven te Dordrecht.
In 1806 is hij mede eigenaar van de suikerraffinaderij ,,Amsterdam" a/d Kalkhaven te Dordrecht. (Samen met zijn broer Petrus Diederich Backer en Johannes Rombouts, firma Backer & Rombouts)

PETRUS DIEDERICH BACKER suikerraffinadeur te Dordrecht.
(geb: 1768 te Dordrecht, overl: 13-21-1831 te Zoeterwoude)
z.v. Johannes Backer en Christina Regina Veeger.
Hij tr Luthers in 1791 te Rotterdam met Dina Burmaster.
(14-4-1766 te Rotterdam, overl: 8-7-1822 te Dordrecht) d.v. Albert Burmaster en Ida v/d Mast
Kinderen te Dordrecht:
1795 Albert (overl: 5-11-1816) tr in 1816 te Dordrecht met Margaretha Backer H.J.d

In 1793 koopt hij voor f 20.000,- de suikerraffinaderij ,,De Zeelust". Hooge Nieuwstraat/Binnenwalevest te Dordrecht/met 4 kook(zied) pannen van de weduwe Abraham Selis (Petronella Broere)
In 1798 koopt hij voor f 3.600,- ,,Het Huis Neurenberg" aan de Nieuwe Haven van Jan Frederik Noak zouthandelaar en brander te Dordrecht.
In 1806 is hij mede eigenaar van de suikerraffinaderij ,,Amsterdam" a/d Kalkhaven te Dordrecht. (Samen met zijn broer Hilmar Johannes Backer en Johannes Rombouts /firma Backer & Rombouts)

Bron:
Familie Backer /archief 489/25.348/ SAD (boekje over de familie Backer)
Archief Familie Backer /in beheer van archivaris J.H. Luth i/h Gemeentearchief Vlaardingen.
Akte verkoop suikerraffinaderij,,de Ossekop" aan Johannes Backer in 1790
(ORA archief 9/840 fol 100v /SAD)

(afb. 5 - FAMILIEGRAF BACKER TE DUBBELDAM NAAST DE KERK ANNO 1809)

JOHANNES BALTUS suikerraffinadeur te Dordrecht. (geb: 1699 te Dordrecht /overl: na 1754 te Dordrecht)
z.v. Hendrik Baltus (suikerbakker bij de Nieuwbrug) en An
Hij tr Luthers in 1736 te Dordrecht met Catharina v Broekhuysen.
(ged: 12-11-1715 Dordrecht) d.v. Barent v Broekhuysen (suikerraffinadeur te Dordrecht) en Sara Lockerman.
Op 26-2-1733 richt hij een compagnonschap op voor de oprichting van de suikerraffinaderij ,,De Zeelust" Hooge Nieuwstraat 117/119/121/Binnenwalevest 89 te Dordrecht /met 4 kook(zied) pannen
(samen met de Lutherse mr. Suikerbakker Coenraad Morks en Abraham Selis)

BARENT BROEKHUYSENsuikerraffinadeur te Dordrecht.
Mr. Suikerbakker (geb: ca 1690 te Unna/ Dortmund Dtsl/overl: na 1751 te Dordrecht)
Hij tr Luthers in 1715 te Dordrecht met Sara Lockerman.
(ca 1690 Amsterdam) d.v. Albert Lockerman (suikerraffinadeur te Dordrecht).
In 1742 woont hij aan de Nieuwe Haven en heeft een inkomen in de klasse 7 op de lijst van inkomens. Hij behoorde daarmee tot de bovenlaag van de inwoners te Dordrecht.
Kinderen te Dordrecht:
1715 Catharina tr in 1736 te Dordrecht met Johannes Baltus (suikerraffinadeur te Dordrecht)
1717 Albert.
1719 Sara tr in 1737 te Dordrecht met Isaac v Yssendorp (suikerraffinadeur te Dordrecht).

In 1718 is hij mede eigenaar van de suikerraffinaderij ,,Nieuwe Haven", hoek Hooge Nieuwstraat te Dordrecht /met 3 kook(zied) pannen.
(Samen met Henricus v Vught)
In 1751 verkoopt hij de suikerraffinaderij voor f 10.000,- aan Martina Metropolina Drakenborgh weduwe v/d Wall voor de Firma Rens & v/d Wall.

WILLEM BRUYN suikerraffinadeur te Dordrecht. (overl: voor 1746 te Dordrecht)
Op 27-3-1690 wordt hij lid v/d Lutherse kerk te Dordrecht.
Hij tr 1e x Luthers in 1710 te Amsterdam met Maria Magdalena van Riedt.
(geb: ca 1685 te Amsterdam, overl: voor 1724 te Dordrecht)
Hij tr 2e x Luthers in 1724 te Dordrecht met Sybilla Schonenburg.
(ca 1700 Amsterdam ) d.v. Frederick Schonenburg
(suikerraffinadeur te Dordrecht) en Susanna Koelemans.
In 1742 woont hij in de Gravestraat en heeft een inkomen in de klasse 8 op de lijst van inkomens en behoorde daarmee tot de bovenlaag van inwoners te Dordrecht.

Kinderen te Dordrecht:
1712 Clara
1714 Elisabeth
1725 Willem tr in 1752 te Dordrecht met Catharina Jacoba Smit (geb: ca 1725 te Amsterdam) uit Amsterdam.
1727 Anthony Frederik /reder/koopman te Amsterdam/ tr in 1750 te Amsterdam met Elisabeth Brants (geb: ca 1730 te Amsterdam)
1728 Susanna Catharina tr in 1755 te Dordrecht met Gerrit Moll uit Amsterdam

In 1706 is hij lid v/h Groot koopmansgilde te Dordrecht.
In 1706 is hij mede eigenaar van de suikerraffinaderij,,De Suikermolen,, aan de Kuipers Haven te Dordrecht /met 3 kook(zied) pannen.
(Samen met Frederik Schonenburg met een inleg van f 8.000,-)
In 1761 wordt de suikerraffinaderij ,,De Suikermolen" voor f 13.000,- verkocht aan Pieter Hendrik Duffer, Justus en Pieter de Bruyn uit Amsterdam (later in bezit van Willem Jacob de Bruyn de Neve)

JOHANNES ANTHONY BRUYN suikerraffinadeur te Dordrecht.
(geb: ca 1695 te Stockholm/Zweden)
z.v. Lt. Kolonel Johan Anthony Bruyn.
Hij tr Luthers in 1723 te Dordrecht met Maria van Asperen.
(geb: ca 1700 te Dordrecht) d.v. Anthony Meynarts van Asperen woont buiten de Vuylpoort
(getuige bij het huwelijk Willem Bruyn
(suikerraffinadeur te Dordrecht), oom v/d bruidegom)

Kinderen te Dordrecht:
1724 Jan Willem.

In 1724 is hij lid v/h Groot koopmansgilde te Dordrecht en woont aan de Varkensmarkt.
In 1730 leent hij f 12.000,- van oud burgemeester van Dordrecht Mr. Pieter Brandwijk van Blocklandt voor de aankoop van 2 pakhuizen aan de Wolwevershaven en deze in te richten als suikerraffinaderij.
In 1730 is hij eigenaar van de suikerraffinaderij ,,Stockholm,, a/d Wolwevershaven te Dordrecht /met 3 kook(zied) pannen.
In 1737 verkoopt hij de suikerraffinaderij voor f 17.200,- aan Adriaan Onder de Linden die ook suikerraffinaderij ,,De Raapkoek" in bezit heeft.

Bron:
ORA archief 9/1079 / verkoop suikerraffinaderij ,,Stockholm" SAD.

CHRISTOFFEL DUFFER suikerraffinadeur te Dordrecht.
Mr Suikerbakker (geb: ca 1710 te Barum/Dtsl, overl: 27-12-1785 te Dordrecht)
z.v. Franz Heinrich Duffer(Duvel) en Ilseborg Anna v Leurs.
Hij tr Luthers in 1751 te Dordrecht met Anna Dorothea Dorges.
(geb: 1725 te Hildesheim /Dtsl, overl: na 1802 Dordrecht) d.v. Melchior Dorges.
(getuige bij het huwelijk is Jan van Leurs
suikerraffinadeur te Dordrecht, oom v/d bruidegom)
Kinderen te Dordrecht:
1752 Johannes tr met ?
1753 Francois tr in 1794 te Dordrecht met Catharina Dam.
1755 Johanna Maria tr in 1772 te Dordrecht met Adolph Stephan Rueb.

In 1749 koopt hij voor f 10.000,- het pand ,,De Spijkermand" a/d Kuipershaven om deze in te richten als suikerraffinaderij.
In 1749 is hij mede eigenaar van de suikerraffinaderij ,,De Spijkermand" a/d Kuipershaven te Dordrecht /met 3 kook(zied)pannen.
(Samen met Pieter Hendrik Duffer /Dirk v Andel/ Arent de Heer en Egbert v Harsevoort)

PIETER HENDRIK DUFFER suikerraffinadeur te Dordrecht.
(geb: ca 1705 te Barum/Dtsl/) z.v. Franz Heinrich Duffer(Duvel) en Ilseborg Anna v leurs.

In 1749 koopt hij samen met zijn broer Christoffel Duffer en andere medevenoten voor f 10.000,- het pand ,,De Spijkermand" a/d Kuipershaven te Dordrecht om deze in te richten als suikerraffinaderij

In 1763 is hij mede eigenaar van de suikerraffinaderij ,,De Suikermolen" a/d Kuipershaven voor f 13.000,- gekocht van de firma Willem Bruyn.
(samen met Justus en Pieter de Bruyn uit Amsterdam)

Bron:
Archief 116/nr 189 /papieren familie Duffer /SAD ORA archief 9/1290 a /1290 b/ verkoop firma Duffer & zn/suikerraffinaderij ,,De Spijkermand,, /SAD;

ANTONIE KISSELIUS suikerraffinadeur te Dordrecht.
(geb: 1730 te Dordrecht, overl: 22-1- 1818 te Dordrecht)
z.v. Ds Antonie Kisselius en Anna Debora v Acklum. Hij tr Luthers in 1764 te Dordrecht met Magdalena Johanna v Hoven.
(1740/1808 Dordrecht) d.v. Ruben v Hoven en Johanna v Dongen.

Kinderen te Dordrecht:
1778 Johannes tr 1e x in 1803 te Dordrecht met Frederica Maria v Hoven / tr 2e x in 1810 te Dordrecht met Hendrina Wilhelmina Rutgers uit Utrecht.

In 1759 is hij mede eigenaar van een suikerraffinaderij in de ,,Wijnstraat,, te Dordrecht / met 3 kook(zied)pannen.
(samen met zijn broers Ds Johannes Kisselius (1725) en Isaac Kisselius (1722) suikerraffinadeur te Amsterdam en suikerplantage eigenaar in Demarary).

HENDRIK KROESE suikerraffinadeur.
(geb: ca 1675 te Hannover /overl: ca 1742 te Dordrecht)
Op 6-7-1703 wordt hij lid v/d Lutherse kerk te Dordrecht.
Hij tr Luthers met Catharina Pielens.
In 1742 woont hij in het Bagijnhof en heeft een inkomen in de klasse 6 op de lijst van inkomens en behoorde daarmee tot de bovenlaag van inwoners te Dordrecht.
Kinderen:
1702 Hendrik, ongehuwd.
1703 Dorothea M. tr in 1725 te Dordrecht met Melchior Lockerman (suikerraffinadeur te Dordrecht)
1709 Johanna, ongehuwd

In 1731 is hij mede eigenaar van de suikerraffinaderij/branderij ,,Het Suikerbrood" aan het Bagijnhof/Achterom te Dordrecht /met 3 kook(zie)pannen.
(samen met Melchior Lockerman)
In 1775 wordt alleen de suikerraffinaderij verkocht voor f 3.500,- aan Willem Hordijk te Dordrecht.

COENRAAD MORKS suikerraffinadeur te Dordrecht. Mr. Suikerbakker (geb: ca 1695 te Caemen/Dtsl/overl: voor 1764 te Dordrecht.
Hij ontr. 9-5/tr 26-5-1726 Luthers te Dordrecht met Elisabeth Smalt (geb: ca 1700 te Den Ham/Dtsl/d.v. Dirk Smalt en Maria v Caemen).

Kinderen te Dordrecht:
1726 Anna
1728 Dirk Willem tr 1e 1756 met Helena v/d Star /tr 2e 1764 met Elisabeth Toutlemonde
1730 Maria (ongeh)
1732 Willemina (ongeh)

In 1726 woont hij bij de Lange Houten brug.
Op 26-2-1733 richt hij samen met Jan Baltus en Abraham Selis een compagnie op on de naam Baltus & Co voor het oprichten van een suikerraffinaderij aan de Hooge Nieuwstraat /117/119/121 /binnenWalwvest 98 te Dordrecht (,,De Zeelust")
Een grote raffinaderij met 4 zie(kook) pannen die tot in 1850 in werking blijft.
In 1737 neemt hij een hypotheek op een pand aan de Riedijk, samen met zijn zwager Ernst Wilhelm Coning (getrouwd met Anna Catherina Smalt).

DIRK WILLEM MORKS suikerraffinadeur te Dordrecht.
(ged: 1-8-1728, overl: voor 27-7-1783 te Dordrecht)
z.v. Coenraad Morks suikerraffinadeur te Dordrecht en Elisabeth Smalt.
Hij trouwt 1e in 1756 te Dordrecht met Helena v/d Star.
Hij tr 2e ontr 30-3, tr 15-4-1764 te Dordrecht met Elisabeth Toutlemonde (weduwe van Hendrik van Meeteren) d.v. Barthelomeus Toutlemonde.
In 1764 is hij voor 1/4e deel eigenaar van de suikerraffinaderij firma Baltus & Co

Kinderen te Dordrecht:
1764 Coenraad
1767 Barthelomeus
1768 Elisabeth
1772 Barthelomeus

FREDERIK MUHLHOFF suikerraffinadeur te Dordrecht.
Mr suikerbakker (geb: ca 1640 te Ham/Dtsl, overl: 1715 te Dordrecht)
z.v. Casper Muhlhoff.
In 1666 woont hij in de Wolffshoek te Rotterdam. Hij tr Luthers in 1666 te Rotterdam met Susanna Hamilton.
(ca 1640 Rotterdam, overl: 23-6-1684 te Dordrecht) d.v. Aart Hamilton.

Kinderen te Rotterdam:
1673 Maria tr in 1690 te Rotterdam met Lauren Wilkens Joostz.
16.. Catharina Elisabeth tr te Rotterdam met Frans Kraft.

Op 27-3-1690 wordt hij lid v/d Lutherse kerk te Dordrecht.
In 1703 is hij lid v/h Groot koopmansgilde te Dordrecht.
In 1691 is hij mede eigenaar van de suikerraffinaderij ,,De Ossekop" in de Wijnstraat te Dordrecht /met 3 kook(zied)pannen.
(2 panden ,,De Ossekop" en ,,Het West Indisch Huis" in de Wijnstraat werden in 1698 voor f 10.000,- gekocht voor de inrichting van een suikerraffinaderij.
(samen met Herman Vingerhoed en Dr. Johan v Eysden)

Bron:
Archief 116/ 520 papieren familie Meulhof/Muhlhoff /SAD

JOOST HENDRIK SCHEFFER suikerraffinadeur.
Mr. Suikerbakker (geb: ca 1700 te Henfort/Dtsl)
Hij tr Luthers op 5-10-1732 te Dordrecht met Catrina Moria uit Dordrecht.
In 1742 woont hij in de Wijnstraat en heeft hij een inkomen in de klasse 1 op de lijst van inkomens te Dordrecht.

Kinderen te Dordrecht:
1733 Geertrui
1734 Johan Hendrik
1740 Joost Hendrik

In 1733 is hij mede eigenaar van een suikerraffinaderij in de Wijnstraat t/o Gravestraat te Dordrecht.
(samen met Paulus den Besten / Maarten Veen / later met Pieter v Volkom)

(afb. 6 - WAPEN VAN DE FAMILIE VRIESENDORP/FRIESENDORP SUIKERRAFFINADEURS HOUTHANDELAREN EN REDERS IN DE 18e EN 19e EEUW TE DORDRECHT vanaf 1700 te Dordrecht afkomstig uit Unna/Duitsland)

HENDRIK VRIESENDORP suikerraffinadeur te Dordrecht.
Mr Suikerbakker (geb: ca 1670 te Unna/Dortmund /Dtsl, overl: 27-6-1728 te Dordrecht), z.v. Franz Vriesendorp.
Hij komt in 1701 als mr.suikerbakker uit Rotterdam naar Dordrecht, zijn opleiding kreeg hij bij de Lutherse suikerraffinadeur Giesel te Rotterdam. Op 1-3- 1701 wordt hij lid v/d Lutherse kerk te Dordrecht.
Hij tr Luthers in 1712 te Dordrecht met Aletta v Melanen(1679 Dordrecht) weduwe van Cornelis de Vogel d.v. Huybert v Melanen.

HENDRIK VRIESENDORP/HEINRICH FRIESENDORP
overl: op 24 februari 1728 te Dordrecht en begraven in de Grote kerk te Dordrecht
Hij leerde het vak van suikerbakker/suikerraffinadeur bij de Lutherse JOHAN VAN GEYSEL(GIESEL)
suikerraffinadeur te Rotterdam. In 1641 koopt deze zijn suikerraffinaderij en winkel samen met Jacob Vosmaer voor f 12.000,- en het bijbehorende huis en erf voor f 3.000,- in West-Nieuwlant te Rotterdam van Dirck Reyerz van Beaumont suikerraffinadeur te Rotterdam en zoon van de 1e suikerraffinadeur in Rotterdam Reynier Maartens van Beaumont uit Dordrecht.
Contract bij notaris Jacob v Duyfhuysen te Rotterdam HEINRICH FRIESENDORP jongeman uit Una komt voor 3 jaar in dienst van JOHAN V GEYSEL coopman en raffineerder van Suyckeren. Hij zal hem leren brootsuycker te maken en later ook suyckercandij. Heinrich sal zijn meester als goede knecht dienen voor de ovens en de vuren zorgen en zijn verworven kennis doorgeven aan andere knechten. Verder krijgt hij kost en inwoning en ieder jaar een geld bedrag. De akte is opgesteld ten huize van JOHAN V GEYSEL in ,,DE GOUDE SWAEN,, aan de West Nieuwlant te Rotterdam.

Kinderen te Dordrecht:
1713 FRANCINA tr in 1734 te Dordrecht met Isaac Morje (1707/1769 Dordrecht), houthandelaar te Dordrecht z.v. Isaac Morje en Jenneke Cormeau.
1715 HENDRIK /reder houthandelaar te Dordrecht.
tr in 1740 te Dordrecht met Catharina v Hoogstraten (1718 te Dordrecht) d.v. Jacob Staes v Hoogstraten en Hester Hardus.

In 1713 is hij lid v/h Groot koopmansgilde te Dordrecht.
In 1712 is hij mede eigenaar van suikerraffinaderij ,,De Raapkoek" in de Boom te Dordrecht/met 3 kook(zied)pannen (Samen met Adriaan Onder de Linden beide met een inleg van f 4.000,-)
(samen met de aandeelhouders Joan v Braam (drukker te Dordrecht) Adriaan Heckenhoek (koopman te Dordrecht en Gijsbert v Aalst (koopman te Dordrecht).
Na zijn overlijden in 1728 werd de suikerraffinaderij overgenomen door Adriaan Onder de Linden.

Bron:
Archief 124/nrs 68 t/m 71 Firma Vriesendorp& Onder de Linden/suikerraffinaderij ,,De Raapkoek"
,,Familie Vriesendorp in de 18e eeuw te Dordrecht" Doctoraal scriptie uit 1990 van W.J. Akkersdijk /archief 489/31.935/ SAD

(afb. 7 - WAPEN VAN DE FAMILIE WILKENS SUIKERRAFFINADEURS TE DORDRECHT IN DE 18e EN 19e EEUW afkomstig uit Bremen/Duitsland)

FREDERIK WILKENS suikerraffinadeur te Dordrecht.
(ged: 14-11-1692 te Rotterdam/overl: 12-10-1745 te Dordrecht)
z.v. Laurens Wilkens Joostz en Maria Frederiks Muhlhoff.
Hij tr 1e x Luthers in 1715 te Dordrecht met Hendrica Romson.
Hij tr 2e x Luthers in 1718 te Amsterdam met Catharina Schalbruch.
Hij tr 3e x Luthers in 1727 te Dordrecht met Anna Margareth Goll.
In 1725 koopt hij voor f 8000,- uit het nalatenschap van Margaretha v Heyst weduwe v Gillis v Ooth de andere aandelen van de suikerraffinaderij ,,De Ossekop" en is alleen eigenaar.
In 1735 verplaatst hij de suikerraffinaderij ,,De Ossekop" naar de Kuipershaven te Dordrecht.
Aan de Wijnstraat bouwt hij het grote woonhuis met de naam ,,West Indisch Huis,,
(met boven de ingang een suikerbrood als symbool van de suikerraffinaderij)

Bron:
Archief 116 /nr 917 papieren familie Wilkens SAD

LUTHERSE KERK EN DE SUIKERHANDEL TE DORDRECHT VANAF 1689

De Lutherse kerk te Dordrecht is van grote invloed geweest op de handel in suiker.
Door de aanwezigheid van de Lutherse-kerk kwamen vele gevluchtte duits/lutherse suikerraffinadeurs zich in Dordrecht vestigen. Zij hadden daarna grotendeels het raffineren en de handel in suiker in handen.

(afb. 8 - EEUWFEEST LUTHERDOM TE DORDRECHT 1689-1789. Voorblad boekje (archief 489/10.558/SAD). Uitgegeven ter gelegenheid van 100 jaar vrijheid van Godsdienstoefening te Dordrecht.)

In 1789 vierden de Lutherse kerk in Dordrecht haar 100 jarig bestaan en gaf ter gelegenheid hiervan een boekje uit: ,,DORDRECHTS LUTHERDOM". Men verheugt zich bij het vieren van het eerste eeuwfeest der gunstige vergunning van vrije godsdienstoefening 5 juli 1789.
Het boekje werd geschreven door H.F. Adams lid der Lutherse Gemeente en gedrukt bij N.van Eysden te Dordrecht.
(Stadsarchief Dordrecht 489/10.558)
In Dordrecht noemde men de Lutheranen ook aanhangers van de Augsburgse confessie om daarmee de oorsprong van de geloofsrichting aan te duiden.
In 1613 waren er al Lutheranen te Dordrecht die hun geloofsbijeenkomsten hielden. En om de 2 tot 3 weken kwam dominee Meyssenius uit Bodegraven in Dordrecht preken. Na 1620 komt dominee Heggerus naar Dordrecht vanuit uit Zwolle als vaste predikant. Iets waarover de Gereformeerde kerkeraad herhaaldelijk zijn beklag doet.
In 1620 vragen de Lutheranen om vrijheid van godsdienstoefening, maar de overheid van Dordrecht wijst dat af.
Pas in 1689 verkrijgen de Lutherse bewoners in Dordrecht hun zo gewenste vrijheid van godsdienst. Omdat de Lutherse FREDERIK MUHLHOFF eigenaar van suikerraffinaderij ,,DE OSSEKOP" dreigde, bij afwijzing van het verzoek naar Rotterdam te gaan. Om daar weer een suikerraffinaderij te stichten en zou daamee een uittocht van Lutherse suikerbakkers uit Dordrecht hebben veroorzaakt.
Want de kennis van het suikerraffineren en het opzetten van een suikerraffinaderij was grotendeels in handen van LUTHERS/DUITSE MR. SUIKERBAKKERS /SUIKERRAFFINADEURS.
In 1690 kregen alle Lutherse bewoners in de Hollandse steden het recht om hun kerkdiensten te houden in hun kerken met als symbool ,,DE ZWAAN" geplaatst op hun kerken.
In het boven genoemde boekje ,,DORDRECHTS LUTHERDOM" staat daarover het een en ander vermeld. Zo was de oprichter van de eerste Lutherse kerk in 1689 in Dordrecht de Duits/Lutherse
suikerbakker/suikerraffinadeur FREDERIK MUHLHOFF CASPERS, die in dienst was bij de suikerraffinaderij ,,West Indisch huis"/,,De Ossenkop" aan de Wijnstraat van Albert Wigman en Herman Vingerhoed.
Er waren toen al meerdere suikerbakkers en suikerbakkersknechten van Duits/Lutherse afkomst woonachtig in Dordrecht.
Zij wilden graag een eigen onderkomen om hun godsdienstoefening te kunnen houden. En diende op 1-7-1689 een rekwest in aan het Stadsbestuur van Dordrecht. Het werd ondertekend door:
FREDERIK MUHLHOFF, JOHAN BALTHASAR LAY, HENDRIK VAN BEEST, HENDRIK VAN ESSELBURGH.
Frederik Muhlhoff dringt er bij zijn mede kompaan in de suikerraffinaderij ,,DE OSSEKOP" Herman Vingerhoed die toen lid was van de Oudraad van Dordrecht, zich in te spannen voor een eigen onderkomen. Anders zouden de Lutherse suikerbakkers uit Dordrecht naar Rotterdam vertrekken waar een Lutherse kerk was.
De Stadsraad van Dordrecht zegde toe:

,,OORDELENDE DAT DAARDOOR DE NEGOTIE EN COMMERSIE BINNEN DE STAD DORDRECHT MEER EN MEER ZOU BLOEIEN"

Dat er twee stadsgebouwen beschikbaar waren, het ene in de VRIESSTRAAT en de andere op de Lindegracht.
De Lutherse gemeenschap koos voor de eerste in de Vriesestraat, de kapel van het Blindegasthuis wat gebruikt werd als Stads lijkkisten huis.
Op 1 juli 1689 werd het gebouw overgedragen en geschonken door de Stad Dordrecht aan de Lutherse gemeente voor het houden van vrije godsdienst oefeningen.
Er werd direct een begin gemaakt om de kapel te veranderen in ,,een Bekwaam Godshuis".
Het werd met een fraaie voorgevel versierd en de brave Heer Muhlhoff (Meulhof) werkte als knecht mee bij de verbetering van het kerkgebouw om zo meer voortgang te maken.
Op 5 maart 1690 werd er al een eerste predikatie gehouden door Ds. WESSELING uit Amsterdam en werd er gecollecteerd.
In de voormiddag bracht het f 45,01 op en in de namiddag f 17.12
Het kerkgebouw werd op 5 juli 1690 ingewijd door Ds. WESSELING uit Amsterdam.

(afb. 9 - blad 4 uit het boekje eeuwfeest Lutherdom te Dordrecht. NB. 1e Predikatie op 5 maart 1690 Ds Wesselingen uit Amsterdam collecte voormiddag F 45.1 / namiddag f 17.12.)

,,Ick verblijde mij in de gene die tot mij zeggen: wij sullen in 't Huis des Heeren gaan"
(Deze tekst werd uitgehouwen boven de kerkdeur)

In de voorgevel pronkt een keurig geschilderd glas waarop het wapen van de stad is afgebeeld beschenen door een zon (Verbeeldend de Waarheid) en verder omringt door de wapenschilden van de toen regerende burgemeester door de achtbare regenten present gedaan./>
Op de zijkant van de kerk een ander beschilderd glas met daarop de wapens van de stichters van de Lutherse Gemeente./>
De kerk kreeg zo een aanzienlijk aanzien een werd nog versierd met twee koperen kronen waarop vier plaatjes zijn geplaatst met daarop een ,,suikerbrood,, in het midden van de plaatjes de volgende opschrift:

WIJ ZUIKERBAKKERS KNEGTS
DIE HIER TOT DORDRECHT WERKEN,
VEREREN DEZE KROON
TER EEREN VAN GODS KERKE

(afb. 10 - blad 17 uit het boekje eeuwfeest Lutherdom te Dordrecht. Met de vermelding van het opschrift op de koperenkroon in de Lutherse kerk in de Vriesestraat geschonken door de Suikerbakkersknechten uit Dordrecht leden van de Lutherse kerk in Dordrecht.)

ENKELE LUTHERSE VOORGANGERS EN SCHOOLMEESTERS TE DORDRECHT

In 1690 werd de 1e voorganger aangesteld.
JASPER DEN HARTOG in 1690;
JOHANNES LEOPOLDUS in 1692;
LODEWIJK DOGEN in 1695;
ANTHONIE KISSELIUS in 1723 tot 1758;

In 1722 kocht de Lutherse Kerkenraad het huis naast de kerk in de Vriesestraat voor f 1000,- en kon dit huis beschikbaar worden gesteld aan de Lutherse schoolmeester, koster, voorzanger en ziekentrooster.
Het was de Lutheranen toegestaan een eigen beleid te voeren ten aanzien van de benoeming van een schoolmeester de inhoud van zijn onderwijs en de leerboeken die daarbij diende gebruikt te worden.
Een bekende Lutherse schoolmeester was:
JOHAN ERNST DE KLERK (geb. 1734 Schiedam, overl. 1808 Dordrecht)
Hij komt in januari 1771 vanuit Schiedam naar Dordrecht en wordt aangesteld als schoolmeester Hij was getrouwd met Catharina van Klaveren.
Kinderen uit dit huwelijk:
Kinderen te Schiedam:
1761 JOHANNA ERNESTINA ongehuwd (kosteres van de Lutherse kerk in de Vriesestraat)
1768 ANNA KORNELIA tr Roelof Muring.
1769 WILLEM (kunstschilder te Dordrecht) tr 1789 Dordrecht Maayke de Jong.
Kinderen te Dordrecht:
1770 JOHAN CHRISTIAAN (reder/koopman te Dordrecht) tr 1791 Dordrecht Maria Palestein uit Delft.
1774 JOHAN COENRAAD tr 1792 Dordrecht Elizabeth den Hartigh.

Op 5 juli 1789 werd de plechtige dienst gehouden voor de viering van 100 jaar Vrijheid van Godsdienstoefening in de Lutherse kerk in de Vriesestraat. Voorganger was Everhardus Volkerz. Aanwezig bij de plechtigheid was JOHANNES THEODORUS WILKENS (achterkleinzoon van de oprichter van de Lutherse kerk Frederik Muhlhoff Caspers).
Eigenaar van de bekende suikerraffinaderij ,,De Ossenkop" onder de naam Firma Wilkens & Veeger (Christoffel Frederik Veeger) en Co aan de Riviervismarkt aan de Kuipershaven (in het pakhuis van de W.I.C.).
Deze suikerraffinaderij was in 1691 in bezit gekomen van Frederik Muhlhoff in compagnonschap samen met Herman Vingerhoed en Dr. Johan van Eysden.
In 1690 waren er bij de eerste kerkdienst in de Lutherse kerk te Dordrecht 64 personen in de kerk.
In 1790 had de Lutherse kerk te Dordrecht 300 lidmaten.

Bron:
De Doop/ Trouw en Lidmaatregisters van de Lutherse kerk vanaf 1690 /SAD
,,Dordrechtsch Lutherdom,, 100 jaar 1689/1789 archief 489/10.558/SAD